Lợi ích thiết thực từ canh tác xanh

Dự án Trung tâm Đổi mới sáng tạo xanh (GIC) Việt Nam là một hợp phần của chương trình "GIC trong nông nghiệp và thực phẩm", do Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức tài trợ. Sau hơn 4 năm (2021 - 2025) triển khai tại 6 tỉnh, thành ĐBSCL, dự án đã mang lại rất nhiều kết quả tích cực, ý nghĩa.

Nhiều giải pháp hữu ích

Với tổng vốn đầu tư 7 triệu euro, dự án GIC Việt Nam là gói hỗ trợ kỹ thuật từ Chính phủ Đức được thực hiện với 2 chuỗi giá trị lúa gạo và xoài. Sáu tỉnh, thành ĐBSCL triển khai dự án này là An Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ, Hậu Giang, Kiên Giang và Sóc Trăng.

Mục tiêu của GIC Việt Nam là hỗ trợ cải thiện thu nhập cho hộ sản xuất nhỏ, tạo thêm việc làm, nâng cao khả năng chống chịu của chuỗi giá trị lúa gạo và xoài thông qua các mô hình kinh doanh có tính cạnh tranh, đồng thời giảm thiểu tác động đến môi trường. Đến hết năm 2024, trên 20.000 nông dân đã được tiếp cận kiến thức về đổi mới sáng tạo, công nghệ và thực hành trong canh tác lúa và xoài.

Riêng mô hình sản xuất lúa thuộc dự án GIC Việt Nam, một số chỉ tiêu sau khi được đánh giá cho thấy lượng nước tiêu thụ giảm 28%, phân bón hóa học giảm 8,6%, phát thải khí nhà kính giảm 63% so với phương thức sản xuất truyền thống. Số hộ trồng lúa đạt yêu cầu về giới hạn dư lượng tối đa thuốc bảo vệ thực vật theo tiêu chuẩn Liên minh châu Âu tăng 21%. Những hộ áp dụng các giải pháp đổi mới sáng tạo của dự án thu được lợi nhuận trung bình cao hơn 8%-11% so với hộ không áp dụng.

Tại Đồng Tháp, GIC Việt Nam đã tập huấn, chuyển giao kỹ thuật về các giải pháp nêu trên cho hơn 6.000 nông dân tại 80 HTX. Ông Trần Thanh Tâm, Chi Cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) tỉnh Đồng Tháp, cho biết lợi nhuận của nông dân tham gia mô hình cao hơn 3 triệu đồng/ha, chi phí giảm hơn 2,9 triệu đồng, giá thành lúa giảm 449 đồng/kg so với cách thức sản xuất cũ.

Theo ông Ðồng Văn Cảnh, Giám đốc HTX New Green Farm (TP Cần Thơ), nhờ ứng dụng các giải pháp từ GIC Việt Nam mà nhiều thành viên HTX biết cách sử dụng rơm rạ sau khi thu hoạch lúa để trồng nấm rơm và ủ phân hữu cơ bán, tăng thêm thu nhập. Việc đốt rơm rạ trên đồng gây ô nhiễm môi trường cũng không còn diễn ra.

Ông Tôn Thất Thịnh, Phó Giám đốc Sở NN-MT tỉnh An Giang, cho rằng GIC Việt Nam đã góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm lúa gạo và xoài tại địa phương. Dự án còn giúp nông dân và HTX nâng cao chuỗi giá trị liên kết, áp dụng sản xuất lúa gạo theo hướng bền vững, góp phần vào việc thực hiện thành công Đề án Phát triển 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030 (Đề án 1 triệu ha lúa) đã được triển khai tại địa phương.

Duy trì, nhân rộng

Ông Jens Schmid-Kreye, Bí thư Thứ nhất về Hợp tác phát triển - Đại sứ quán Đức tại Việt Nam, nhấn mạnh: "GIC giúp ngành nông nghiệp phát triển bền vững, giảm thất thoát sau thu hoạch; phát thải carbon thấp, giảm tác động môi trường. Khi dự án kết thúc, nông dân có thể áp dụng kiến thức đã được trang bị để sản xuất".

Theo ông Nguyễn Ngọc Hè, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, GIC Việt Nam đã giúp thu nhập của các hộ sản xuất nhỏ cải thiện rõ nét. Ông nhìn nhận: "Dự án còn đạt được kết quả to lớn khác, đó là tình cảm và sự hợp tác quý báu của Đại sứ quán Đức tại Việt Nam, Tổ chức Hợp tác phát triển Đức cùng các chuyên gia với những địa phương ĐBSCL".

Dù vậy, ông Trần Thanh Tâm cho rằng HTX và nông dân vẫn còn thiếu nguồn lực thực hiện dự án, đầu ra cho sản phẩm cũng chưa ổn định. Sản phẩm chất lượng tốt hơn nhưng giá bán không khác biệt nên chưa tạo động lực để đông đảo nông dân, HTX cùng tham gia thực hiện và nhân rộng mô hình. Ông Tâm kiến nghị cơ quan chức năng hỗ trợ kết nối tiêu thụ để sản phẩm có đầu ra ổn định; đồng thời tăng cường chế biến sâu, chế biến phụ phẩm nhằm gia tăng giá trị.

Phát biểu tại hội nghị tổng kết dự án GIC Việt Nam tổ chức ở TP Cần Thơ mới đây, Thứ trưởng Bộ NN-MT Võ Văn Hưng đề nghị các địa phương tiếp tục duy trì và nhân rộng mô hình. Bộ NN-MT sẽ đổi mới về cơ chế, thể chế, tháo bỏ điểm nghẽn và có những giải pháp để tổ chức thực hiện dự án đạt hiệu quả hơn.

Bộ NN-MT nhận định những bài học kinh nghiệm, những giải pháp đổi mới sáng tạo khi thực hiện GIC Việt Nam rất hữu ích để thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp Việt Nam. Chúng ta đang hướng đến một nền nông nghiệp bền vững, hiệu quả và khuyến khích đổi mới sáng tạo, nâng cao chuỗi giá trị để đưa sản phẩm ra thị trường thế giới. Trước mắt, những kinh nghiệm từ GIC Việt Nam sẽ đóng góp thiết thực cho việc triển khai thực hiện các dự án quan trọng của ngành nông nghiệp, nhất là Đề án 1 triệu ha lúa.