Nhà giáo Nhân dân Hà Quang Văn qua đời

Giới nghệ sĩ sân khấu vừa đón nhận một tin buồn: Nhà giáo Nhân dân Hà Quang Văn, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh TP HCM, đã trút hơi thở cuối cùng lúc 4 giờ 30 phút ngày 4-11-2025 tại bệnh viện, do suy tim cấp, hưởng thọ 79 tuổi. 

NSƯT Lê Nguyên Đạt, học trò của ông, xúc động cho biết: "Sức khỏe của thầy tôi suy sụp do nhiều bệnh nền, nguy nhất là tim mạch. Chỉ mới đây thầy có đến tham dự buổi ra mắt sách và suất diễn đầu tiên của vở "Hồn thơ ngọc" do tôi đạo diễn, thầy còn góp ý, động viên, lên sân khấu bắt tay chúc mừng tất cả các diễn viên, mà hôm nay thầy đã rời xa sân khấu".

Hà Quang Văn, người thầy tiên phong của nền đào tạo sân khấu phía Nam

Sinh năm 1946 tại Hà Nội, trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật – là con trai của NSND Ái Liên, một giọng ca cải lương danh tiếng đất Bắc, và doanh nhân Hà Quang Định, ông Hà Quang Văn lớn lên giữa không gian của tiếng đàn, lời ca, ánh đèn sân khấu. 

Từ khi mới tám tuổi, ông đã say mê điệu cải lương, lén cha mẹ dự thi vào Khoa Diễn viên Cải lương của Trường Ca kịch Dân tộc (nay là Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội).

Năm 1985, ông rời Hà Nội vào TP HCM, bắt đầu giảng dạy tại Khoa Cải lương, Trường Nghệ thuật Sân khấu II – tiền thân của Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh TP HCM. Ở cương vị Hiệu trưởng, ông là người góp phần đặt nền móng cho chương trình đào tạo đại học đầu tiên về đạo diễn sân khấu tại phía Nam. 

Chính nhờ sự tâm huyết của ông mà nhiều thế hệ đạo diễn tài năng ra đời, trong đó có: Thành Hội, Minh Hạnh, Mỹ Khanh, Thanh Hiệp, Tất My Ly, Hoàng Thái Quốc, Tấn Phát, Cung Thị Ngọc Phượng, Khánh Hoàng…

Hà Quang Văn một đời gắn bó với sân khấu cải lương và nghệ thuật truyền thống

Cả cuộc đời, Nhà giáo Nhân dân Hà Quang Văn gắn bó trọn vẹn với sân khấu cải lương, nghệ thuật Dù kê Trà Vinh và công tác giảng dạy. 

Ông từng dàn dựng hơn 100 vở diễn, trong đó có nhiều tác phẩm gây tiếng vang như "Ký họa đồng bằng" (1990, tác giả Lê Duy Hạnh) hay "Quay về kỷ niệm" (1995, tác giả Huỳnh Thanh Tuấn), mang về nhiều Huy chương vàng, Huy chương bạc tại các hội diễn sân khấu toàn quốc. 

Ông luôn trăn trở với việc mở rộng cơ hội học tập cho người yêu sân khấu. Từ suy nghĩ ấy, ông cùng các giảng viên kết hợp với Đài Truyền hình TP HCM thực hiện chương trình "Sân khấu học đường" – một sáng kiến độc đáo, đưa kiến thức diễn xuất đến gần hơn với giới trẻ, giúp nhiều học sinh – sinh viên nuôi dưỡng ước mơ nghệ thuật.

Dù nghỉ hưu từ năm 2007, ông vẫn không ngừng dấn thân. Ông tham gia chấm thi, cố vấn, dàn dựng, thỉnh giảng, như một cách để "ở lại" cùng các thế hệ học trò. 

Ông từng nói: "Làm sao mà nghỉ ngơi cho được khi các thế hệ học trò còn cần đến tôi. Dù trút hơi thở cuối cùng, tôi vẫn muốn là điểm tựa cho lớp trẻ".

Người nghệ sĩ – chiến sĩ giữa khói bom và ánh đèn

Trước khi trở thành nhà giáo, ông từng là nghệ sĩ – chiến sĩ của Đoàn Cải lương Nam Bộ, tham gia phục vụ văn nghệ ở các chiến trường từ năm 1962. Trong ký ức ông là những năm tháng "tiếng hát át tiếng bom" ở Lạng Sơn, Quảng Trị, Yên Bái. Ông kể: "Một lần tôi suýt chết trong gang tấc khi đang diễn ở Yên Bái, đoàn bị ném bom dữ dội.

Những năm tháng ấy trở thành chất liệu quý giá để tôi dựng nên những vở cải lương về chiến tranh – những câu chuyện gửi gắm cho lớp học trò sau này".

Người thầy của lòng nhân ái và di sản nghệ thuật

Với những đóng góp bền bỉ cho nghệ thuật và giáo dục, Nhà giáo Nhân dân Hà Quang Văn được Nhà nước trao tặng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Ba (2004), Huân chương Vì thế hệ trẻ, Huân chương Vì sự nghiệp sân khấu Việt Nam, cùng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân (2006) – một trong hai nhà giáo đầu tiên của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch được phong tặng danh hiệu này.

Trong những năm tháng tuổi già, ông vẫn giữ nụ cười hiền hòa và trái tim nhiệt thành. Khi nhận quà tri ân từ chương trình "Mai Vàng nhân ái" do báo Người Lao Động tổ chức với sự tài trợ của Ngân hàng TMCP Nam Á, ông xúc động nói: "Cảm ơn tấm lòng và tình cảm của chương trình đã dành cho tôi. Chúc chương trình lan tỏa rộng khắp, trợ giúp nhiều văn nghệ sĩ còn khó khăn hơn trong thời gian cả nước chống dịch".

Một đời cống hiến – một tấm gương sáng mãi

Sự ra đi của Nhà giáo Nhân dân Hà Quang Văn là mất mát lớn với giới sân khấu và đào tạo nghệ thuật cả nước. Ông đã để lại hơn 100 vở diễn, hàng chục công trình nghiên cứu và quan trọng hơn – ông để lại một thế hệ học trò mang ơn, một di sản nghề giáo và nhân cách đáng kính.

"Ông là một trong số ít những vị thầy đã quyết tâm thực hiện lớp đào tạo khóa đại học đạo diễn phía Nam đầu tiên để thế hệ này hiện nay góp phần đóng góp cho diện mạo sân khấu TP HCM" – PGS TS Trần Yến Chi nhắc lại.