Ông Trump chê phiếu đại cử tri

Trong chương trình “60 minutes” của đài CBS hôm 13-11, Tổng thống đắc cử Trump nói: “Tôi không đổi ý chỉ vì tôi thắng. Tôi thích cách bỏ phiếu đơn giản. Bạn được 100 triệu phiếu, đối thủ có 90 triệu phiếu và bạn thắng. Cách bỏ phiếu này sẽ khiến tất cả các bang vào cuộc”.

Sở dĩ ông Trump nói mình không đổi ý là vì vào năm 2012, ông từng chê cử tri đoàn (electoral college) là “thảm họa của nền dân chủ”. Lúc đó, kết quả bầu cử tổng thống Mỹ năm 2012 chưa rõ ràng và Tổng thống Obama bị cho là thua phiếu phổ thông so với đối thủ Mitt Romney. (Tuy nhiên, kết quả là ông Obama thắng cả phiếu đại cử tri lẫn phiếu phổ thông).

Hiện nay, theo các chuyên gia theo dõi bầu cử Mỹ, còn khoảng 7 triệu phiếu phổ thông đang kiểm đếm ở Mỹ, trong đó riêng bang California có ít nhất 4 triệu phiếu. Tới lúc chung cuộc, bà Clinton có thể đạt 63,4 triệu phiếu phổ thông, so với 61,2 triệu phiếu của ông Trump – tức bà vượt hơn 2 triệu phiếu (tương đương 2 điểm phần trăm).

Thực tế này giúp bà Clinton có thể nhận được nhiều phiếu phổ thông hơn bất cứ ứng viên tổng thống Mỹ nào trong lịch sử ngoại trừ ông Obama. Dù một phần nguyên nhân là do dân số Mỹ tăng lên nhưng kết quả nói trên cũng làm suy yếu những nhận định rằng bà Clinton không thu hút được cử tri, theo trang Independent. Còn tạp chí Atlantic cho rằng bà Clinton chỉ không lôi kéo được các cử tri độc lập bỏ phiếu cho mình – điều mà Tổng thống Obama thành công trước đó.

Bà Clinton hầu như không còn cơ hội trở thành tổng thống Mỹ bất kể bà đạt nhiều phiếu phổ thông hơn. Ảnh: Reuters

Việc bà Clinton thắng lớn phiếu phổ thông khiến nhiều người mong đợi cử tri đoàn “lật” ông Trump vào phút chót. Trong lịch sử Mỹ có tổng 157 “đại cử tri lật kèo” song chưa bao giờ kết quả bị đảo ngược. Và năm nay cũng thế, khoảng cách phiếu đại cử tri quá xa giữa ông Trump và bà Clinton – lần lượt là 306 và 232 – khiến kỳ vọng có kịch hay lúc hạ màn trở thành… viễn tưởng!

Vì sao đại cử tri tồn tại?

Một trong những lý do chính khiến cử tri đoàn được hình thành là để chắc chắn không có vùng nào của Mỹ có thể thao túng bầu cử Mỹ.

Ngoài ra, theo đài BBC, khi Mỹ lập quốc vào cuối thế kỷ 18 với diện tích rộng lớn và liên lạc khó khăn, ủy ban bầu cử không thể tiếp cận được mọi miền đất nước. Lúc đó, các bang cũng kèn cựa về quyền lợi trong khi các đảng phái bị ngờ vực, khiến người ta nghi ngờ phiếu phổ thông không phản ánh đúng tình hình.

Chính vì vậy, hiến pháp Mỹ năm 1787 bác bỏ cả 2 phương án: Tổng thống được bầu bởi quốc hội hoặc bầu bởi phiếu phổ thông trực tiếp, qua đó loại bỏ tình trạng nghị sĩ bỏ phiếu cho “gà” của quê nhà và các bang lớn thống trị bầu cử.

Ưu điểm của cử tri đoàn?

Thực ra, phiếu đại cử tri thường phản ánh phiếu phổ thông. Tính luôn bà Clinton, mới có 5 ứng viên Mỹ mất ghế tổng thống dù thắng phiếu phổ thông kể từ năm 1804 tới nay, bao gồm các năm 1824, 1876, 1888, 2000 và 2016 (gần như chắc chắn).

Hệ thống cử tri đoàn giúp cân bằng “quyền lực” giữa các bang lớn và bang nhỏ. Ví dụ, bang California đông dân nhất (chiếm 12,03% dân số Mỹ) nên có nhiều phiếu đại cử tri nhất (55 phiếu) nhưng số phiếu này cũng chỉ chiếm 10,22% tổng phiếu đại cử tri (538 phiếu). Ngược lại, Wyoming chiếm chừng 0,18% dân số Mỹ nhưng 3 ghế trong cử tri đoàn giúp bang này chiếm 0,56% tổng phiếu đại cử tri.

Hệ thống này cũng buộc các ứng viên phải thu hút được phiếu bầu trên khắp cả nước chứ không chỉ những khu vực đông dân cư nhất, theo bà Tara Ross, một nhà hoạt động bảo thủ.

Đề xuất mới

Dù vậy, những ưu điểm nêu trên không thể làm dịu lại cuộc tranh cãi kinh niên về đại cử tri ở Mỹ. Tình hình đặc biệt nóng hơn năm nay do quá trình tranh cử quá gay gắt.

Chỉ có cách sửa hiến pháp Mỹ mới có thể xóa bỏ cử tri đoàn, theo đài NBC. Tuy nhiên, tổ chức Phiếu phổ thông quốc gia (NPV – ra đời năm 2000 sau khi cựu Phó Tổng thống Al Gore thắng phiếu phổ thông nhưng mất ghế tổng thống vào tay ông George W. Bush vì thua phiếu đại cử tri) đang đề xuất cách khác.

NPV đang vận động các bang thông qua luật với nội dung họ sẽ “tặng” các phiếu đại cử tri cho người thắng phiếu phổ thông sau cùng. Làm như vậy vừa không phải “đạp đổ” cử tri đoàn vừa có thể đảm bảo ứng viên được nhiều phiếu phổ thông hơn sẽ thắng cử.

Theo đài NBC, đến nay đã có 10 bang và Quận Columbia (tương đương 165 phiếu đại cử tri) xem xét đề xuất này. Nhưng không hề có bang “đỏ” (tức bang nghiêng về đảng Cộng hòa) nào ghé mắt tới.