Tiết lộ "phút cuối" gay cấn của hội nghị ASEAN - Trung Quốc

Theo tờ The Straits Times, chính vì bất đồng này mà Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan hủy bỏ kế hoạch chủ trì cuộc họp báo chung với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị. Singapore hiện là quốc gia điều phối quan hệ đối thoại giữa ASEAN và Trung Quốc.

Về phía Trung Quốc, nước này nói do cuộc họp kéo dài hơn dự kiến nên ngoại trưởng Singapore phải bay ngay về nước và do đó, không thể dự cuộc báo chung nói trên.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng còn quả quyết 2 ngoại trưởng Singapore và Trung Quốc thống nhất để ông Vương Nghị chủ trì họp báo. "Tôi khẳng định những tuyên bố ông Vương đưa ra đã được thảo luận và đồng thuận bởi 2 bên từ trước, qua đó phản ánh chính xác tình hình và những đồng thuận cơ bản mà các bên đạt được tại hội nghị".

Tuy nhiên, The Straits Times đưa tin cuộc họp báo chung không diễn ra là do bất đồng không thể hóa giải giữa ASEAN và Trung Quốc về vấn đề biển Đông. Chính vì vậy, ASEAN quyết định không tham gia bất cứ cuộc họp báo chung nào vì bất đồng công khai với nước chủ nhà sẽ không được lịch sự.

Ông Vương Nghị phát biểu tại Hội nghị Ngoại trưởng Trung Quốc – ASEAN. Ảnh: REUTERS

Sau đó, ASEAN quyết định mỗi nước sẽ tự đưa ra tuyên bố mà họ thấy phù hợp.

Thế nhưng, Bộ Ngoại giao Malaysia đã "nổ bom" khi công bố bản tuyên bố chung cho truyền thông vào tối 14-6. "Hành động của Malaysia bộc lộ sự thất vọng cực kỳ của các nước ASEAN đối với lối ứng xử thô lỗ và kiêu căng của Trung Quốc" - một quan chức ASEAN tiết lộ với tờ The Straits Times.

Theo các nguồn tin, Malaysia đưa ra tuyên bố chung vào 18 giờ 30 phút ngày 14-6 (giờ địa phương) nhưng chưa đến 3 giờ sau phải rút lại do Lào, Chủ tịch luân phiên ASEAN trong năm nay, yêu cầu “chỉnh sửa khẩn cấp” vì “không hài lòng với một số nội dung trong đó”. Campuchia cũng từ chối ký vào tuyên bố chung.

Trong khi đó, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Indonesia Arrmanatha Nasir nói với The Straits Times rằng tuyên bố nêu trên không phải là một “thông cáo của ASEAN” mà chỉ đóng vai trò là bản “hướng dẫn truyền thông” được sử dụng tại cuộc họp báo.

“Cuộc họp báo chung bị hủy bỏ và một số ngoại trưởng ASEAN phải đi gấp. Họ không có cơ hội thảo luận về cách công bố văn kiện trên” – ông Nasir giải thích.

Thay vì đưa ra tuyên bố chung, các thành viên ASEAN tự đưa ra tuyên bố riêng, nếu muốn. Sau hội nghị, Singapore, Indonesia và Việt Nam đều công bố những tóm lược nội dung cuộc họp và bày tỏ quan ngại trước căng thẳng leo thang ở biển Đông.

Bộ Ngoại giao Singapore lưu ý “các Ngoại trưởng ASEAN quan ngại về những hành động leo thang ở biển Đông, đồng thời kêu gọi ASEAN và Trung Quốc tiếp tục làm việc với nhau để duy trì hòa bình và ổn định tại vùng biển này”.

Tuyên bố cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường các nỗ lực để thực hiện Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) cũng như phát triển nội dung Bộ Quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC).

Trong khi đó, Indonesia ban hành tuyên bố riêng kêu gọi duy trì và đảm bảo hòa bình, ổn định khu vực, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển mối quan hệ giữa ASEAN và Trung Quốc. “Nếu không có sự tôn trọng luật pháp quốc tế, sẽ rất khó để đạt được hòa bình và ổn định” – tuyên bố cho biết.

Riêng Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh đã kêu gọi ASEAN và Trung Quốc tăng cường đối thoại và hợp tác, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực.