Cần công bằng, minh bạch giá điện

Chỉ còn 2 năm nữa là đến mốc khởi động thị trường bán lẻ điện cạnh tranh theo đúng lộ trình được Chính phủ phê duyệt.

Dự kiến từ năm 2022-2024, khách hàng được mua điện trên thị trường điện giao ngay và từ sau năm 2024, được lựa chọn đơn vị bán lẻ điện. Quỹ thời gian không còn nhiều nhưng việc cần lo lại rất nhiều.

Để thực hiện thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, trước hết phải thiết kế được một thị trường phát điện cạnh tranh và thị trường bán buôn điện cạnh tranh tương đối bài bản. Bên cạnh đó, mức độ phát triển của cơ sở vật chất, kỹ thuật phải đủ mạnh, đặc biệt là yêu cầu về công nghệ thông tin để trao đổi trên mạng thông tin điện lực cũng như mạng thông tin nói chung. Để có thể vận hành được thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, 100% điện kế truyền thống phải được thay thế bằng điện kế điện tử...

Đã qua nhiều năm thử nghiệm và chính thức vận hành, đến nay thị trường phát điện cạnh tranh vẫn chưa hoàn thiện một hình hài trọn vẹn, hoàn chỉnh từ các khâu như: chào giá, quan hệ giữa những đơn vị lớn như các tổng công ty phát điện của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các nhà máy phát điện thành viên, việc tạo cơ chế bình đẳng giữa các đơn vị phát điện... Lộ trình bán buôn điện cạnh tranh cũng còn rất mù mờ khi thiếu hàng loạt cơ chế nhằm phục vụ thị trường này. Chẳng hạn, muốn vận hành thị trường bán buôn phải có công ty mua bán điện hoạt động độc lập với nhau. Nếu như trong giai đoạn vận hành thị trường phát điện cạnh tranh, chúng ta chấp nhận được cơ chế một công ty duy nhất phục vụ cho thị trường là công ty mua bán điện thì đến giai đoạn bán buôn điện cạnh tranh, cơ chế này không còn phù hợp. Thay vào đó, phải có nhiều đơn vị được quyền mua bán buôn điện cạnh tranh. Cách tốt nhất là để 5 tổng công ty điện được quyền mua bán buôn điện là chuyển sang cơ chế các công ty mua bán điện cạnh tranh.

Về phía các nhà máy bán điện, cơ chế chỉ cho một số nhà máy điện công suất lớn hơn 30 MW mới được tham gia thị trường cạnh tranh cũng cần thay đổi nhưng để vận hành thị trường với nhiều đối tượng khác nhau thì cơ sở vật chất, công nghệ thông tin, cơ sở đo đếm phải phù hợp nhu cầu.

Như vậy, 2 giai đoạn đầu của thị trường điện cạnh tranh là phát điện cạnh tranh và bán buôn điện cạnh tranh đều chưa hoàn thiện, cho thấy bệ đỡ của thị trường bán lẻ điện cạnh tranh đến nay vẫn chưa vững chắc. Để hoàn thành lộ trình được Chính phủ phê duyệt, Bộ Công Thương và ngành điện phải chạy nhanh hơn nữa, vừa nhanh chóng tiến tới hình thành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh vừa tiếp tục hoàn thiện khâu phát điện và bán buôn điện cạnh tranh. Bởi lẽ, phát điện và bán buôn điện cạnh tranh là điều kiện cần và đủ cho bán lẻ điện cạnh tranh.

Nếu sớm hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh với 3 cấp độ, chắc chắn người tiêu dùng sẽ được hưởng một giá điện công bằng, minh bạch bởi giá điện được thiết lập trên cơ sở một thị trường có nhiều người tham gia. Khi đó, giá điện không còn được nhìn nhận ở góc độ cao hay thấp, đắt hơn hay rẻ hơn mà sẽ là một mức giá hợp lý nhất với thị trường, với người bán và người mua, không phải do một đơn vị nào đó áp đặt.