Càng "đắp chiếu", TISCO II càng sa lầy

TISCO II (dự án mở rộng sản xuất giai đoạn II - Công ty Gang thép Thái Nguyên) nằm trong 12 dự án thua lỗ của ngành công thương, với tổng mức đầu tư 8.100 tỉ đồng, xây dựng từ năm 2007 nhưng đến nay vẫn "đắp chiếu", nhiều hạng mục dừng thi công từ năm 2013.

Nhiều vướng mắc

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, dự án này đã tiêu tốn hơn 4.421 tỉ đồng, tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả là hơn 3.896 tỉ đồng.

Báo cáo tài chính hợp nhất quý III/2019 của Công ty CP Gang thép Thái Nguyên (TISCO) cho thấy tính đến cuối tháng 9, tổng giá trị xây dựng cơ bản dở dang cho TISCO II là 5.287 tỉ đồng (tăng 194 tỉ đồng) chỉ sau 9 tháng, dù ngừng thi công.

Hiện trong khuôn viên dự án, thiết bị nằm la liệt trên những bãi cỏ um tùm. Nhiều hạng mục hư hỏng. Hợp đồng tổng thầu (EPC) ký giữa chủ đầu tư TISCO và tổng thầu là Công ty Tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) phát sinh nhiều vướng mắc chưa giải quyết được.

Ông Nguyễn Minh Hạnh, Phó Tổng Giám đốc TISCO, cho biết các thiết bị điện tử, máy móc quan trọng được bảo quản lạnh trong phòng kín nên vẫn bảo đảm chất lượng và giá trị sản phẩm. Do vậy, phần xuống cấp không ảnh hưởng nhiều đến toàn bộ dự án vì chỉ là phần thô. Các thiết bị nhập về có giá trị lớn đều được kiểm kê, kiểm tra định kỳ.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất của TISCO hiện nay là dự án ngừng thi công, trong khi lãi vay tăng từng ngày. Tình hình tài chính đang khủng hoảng khi dự án không được tái khởi động kịp thời. Bên cạnh đó, do dự án tạm dừng và chưa có hướng giải quyết nên các ngân hàng cho vay vốn đã hạ mức đánh giá tài chính của doanh nghiệp xuống thấp, tăng lãi vay dẫn đến khó khăn lớn trong cân đối dòng tiền.

Nhiều hạng mục trong dự án “đắp chiếu” từ năm 2013

Cần cơ chế đặc thù?

Chính thức được đưa vào kế hoạch xử lý các dự án thua lỗ, yếu kém từ cuối năm 2016 nhưng đến nay, tương lai của TISCO II vẫn mờ mịt.

Bộ Công Thương cho biết TISCO đã phối hợp tư vấn giám sát làm việc với nhà thầu MCC, các nhà thầu phụ Việt Nam để rà soát chốt số liệu khối lượng công việc đã thực hiện, xác định khối lượng công việc cần triển khai tiếp với mong muốn "giải cứu" nhanh nhất. TISCO đã hoàn thiện dự thảo phương án giải quyết, đang trình cấp thẩm quyền cho ý kiến để tiếp tục đàm phán với nhà thầu.

Bộ Công Thương thừa nhận khó khăn lớn nhất là chưa xử lý được vướng mắc trong hợp đồng EPC với nhà thầu MCC. Trong khi đó, các bộ, ngành liên quan vẫn đang loay hoay tìm phương án hữu hiệu để vực dậy dự án. Cũng theo Bộ Công Thương, việc giải phóng nghĩa vụ bảo lãnh của Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNSteel) với VietinBank vẫn chưa được thực hiện.

Để giải quyết khó khăn, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ phương án bán đấu giá toàn bộ số cổ phần của VNSteel tại TISCO bảo đảm thu hồi tối đa phần vốn của VNSteel. Đồng thời, thu hút được các nhà đầu tư có năng lực tài chính để quản trị, tái cơ cấu, khôi phục hiệu quả hoạt động của TISCO.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh việc kêu gọi nhà đầu tư vào để vực dậy dự án là phương án tối ưu hiện nay. Tuy nhiên, các nhà đầu tư sẽ phải tính toán dòng vốn, tổng số vốn "đổ" vào để có thể tiếp tục triển khai dự án này. Ông Hiếu khẳng định phương án này cũng bảo đảm nguyên tắc không "rót" ngân sách để cứu các dự án thua lỗ mà Chính phủ đề ra. Dù vậy, với một dự án "đắp chiếu" như thế này thì Chính phủ cần có chính sách ưu đãi để nhà đầu tư sẵn sàng bỏ tiền. Bước đầu, nên tính toán chính xác số tiền cần để có thể tái khởi động dự án cho đến lúc hoàn thành, từ đó làm cơ sở cho các nhà đầu tư cân đối.

Bộ Công Thương cũng đã tính đến phương án bán dự án trong đề án xử lý các tồn tại, yếu kém của 12 dự án ngành công thương. Cụ thể, tư vấn thẩm định lại giá trị của dự án và tính toán lại tổng mức đầu tư phù hợp, sau đó tách riêng dự án để thành lập công ty cổ phần sản xuất phôi thép mới và chào bán cổ phần ra thị trường cho các nhà đầu tư mới, để bảo đảm tiếp tục triển khai hoàn thành dự án. Tuy nhiên, với phương án này, các ngân hàng phải chấp nhận mất một phần số vốn đã cho vay, trong khi TISCO chịu chi phí lãi vay do thời gian thực hiện có nguy cơ kéo dài, qua đó tiếp tục làm đội vốn dự án, giảm hiệu quả đầu tư...