Tỉ lệ thất nghiệp ở thanh niên cao, thách thức lớn cho thị trường lao động toàn cầu

Theo báo cáo "Triển vọng việc làm và xã hội thế giới: Xu hướng 2025" của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), thị trường lao động toàn cầu đang duy trì sự ổn định nhưng vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình phục hồi. 

Tỉ lệ thất nghiệp toàn cầu năm 2024 giữ ở mức 5%, tương đương năm 2023. Tuy nhiên, sự ổn định này không đồng nghĩa với việc thị trường lao động đã cải thiện đáng kể, bởi số lượng việc làm tạo ra chưa đủ để đáp ứng nhu cầu của lực lượng lao động ngày càng tăng.

Đặc biệt, thanh niên tiếp tục là nhóm chịu tác động mạnh nhất với tỉ lệ thất nghiệp lên đến 12,6%, cao hơn nhiều so với các nhóm lao động khác. 

Bên cạnh 186 triệu người thất nghiệp, còn có 137 triệu người thuộc nhóm lao động tiềm năng, những người sẵn sàng làm việc nhưng chưa thể tìm được cơ hội phù hợp. Ngoài ra, 79 triệu lao động có mong muốn đi làm nhưng bị ràng buộc bởi các nghĩa vụ khác như chăm sóc gia đình cho thấy vấn đề cân bằng giữa công việc và cuộc sống vẫn là rào cản lớn đối với nhiều người.

Mặc dù thị trường lao động nhìn chung không có biến động lớn, tỉ lệ tham gia lực lượng lao động toàn cầu lại có xu hướng giảm nhẹ. Xu hướng này thể hiện rõ hơn ở các quốc gia thu nhập thấp, nơi điều kiện kinh tế bất ổn và cơ hội việc làm chất lượng còn hạn chế. 

Tại các nền kinh tế phát triển, tỉ lệ tham gia của người lớn tuổi và phụ nữ đang gia tăng, phản ánh nỗ lực thúc đẩy bình đẳng giới và tận dụng nguồn lao động có kinh nghiệm để đối phó với tình trạng già hóa dân số. Dù vậy, khoảng cách giới trong thị trường lao động vẫn còn đáng kể, khi số lượng nữ giới tham gia làm việc thấp hơn nam giới.

Sự chênh lệch giữa các khu vực phát triển và kém phát triển tiếp tục là vấn đề nổi cộm. Hiện có khoảng 240 triệu lao động, chiếm 7% lực lượng lao động toàn cầu, dù có việc làm nhưng vẫn sống trong cảnh nghèo đói do thu nhập quá thấp. Tình trạng này phổ biến tại các nước thu nhập thấp, nơi tốc độ tăng trưởng tiền lương thực tế vẫn chưa đủ để bù đắp tác động của đại dịch COVID-19 và lạm phát kéo dài.

Hơn nữa, hơn 50% lực lượng lao động toàn cầu không có bảo hiểm an sinh xã hội đầy đủ khiến họ dễ bị tổn thương trước những biến động kinh tế và xã hội. Đáng lo ngại, tỉ lệ thanh niên không có việc làm, không đi học hoặc không tham gia đào tạo (NEET) đã tăng gần 4% tại các nước thu nhập thấp. Điều này cho thấy nhiều lao động trẻ gặp khó khăn trong việc gia nhập thị trường lao động và đối mặt với nguy cơ bị gạt ra bên lề nền kinh tế.

Trong khi đó, năng suất lao động toàn cầu đang chững lại với mức tăng trưởng giảm 0,5% so với trung bình trước đại dịch. Đặc biệt, ngành công nghiệp tại các cường quốc sản xuất đang chịu áp lực nặng nề do giá năng lượng cao, chi phí sản xuất gia tăng và nhu cầu tiêu dùng suy yếu.

Sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa, đang mang lại những thay đổi lớn trong thị trường lao động. 

Dù giúp nâng cao hiệu suất và tối ưu hóa quy trình sản xuất, AI cũng làm gia tăng nguy cơ mất việc làm trong một số ngành truyền thống, đặc biệt là những công việc mang tính chất lặp lại và có thể được thay thế bằng máy móc. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, sự mở rộng cơ sở hạ tầng năng lượng sạch, chẳng hạn như trạm sạc điện và lưới điện thông minh, lại đang thúc đẩy nhu cầu nhân lực trong các lĩnh vực liên quan, mở ra nhiều cơ hội việc làm mới.

Triển vọng kinh tế toàn cầu cũng không mấy lạc quan khi tăng trưởng GDP năm 2025 được dự báo đạt khoảng 3,2%, tiếp tục xu hướng giảm so với các năm trước. Lạm phát có thể giảm nhưng chưa quay trở lại mức mục tiêu ở nhiều quốc gia phát triển, gây ảnh hưởng đến sức mua và đầu tư. Các chính sách tài khóa và tiền tệ tại nhiều nước đang dần trở lại trạng thái trước đại dịch, nhưng điều này có thể làm chậm quá trình phục hồi kinh tế, đặc biệt là ở các nước thu nhập thấp và trung bình.

Trước thực trạng này, ILO nhấn mạnh rằng, để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững 2030, các quốc gia cần tập trung vào cải thiện năng suất lao động, nâng cao chất lượng việc làm và đảm bảo điều kiện làm việc bền vững. Trong đó, các nước thu nhập thấp cần tận dụng dòng kiều hối và thu hút đầu tư tư nhân để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương, thu hẹp khoảng cách phát triển và tạo cơ hội cho người lao động có việc làm ổn định và bền vững hơn.