Vẫn bối rối khi áp dụng quy định của Luật BHXH 2024

Theo quy định của Luật BHXH 2024 (hiệu lực từ ngày 1-7-2025), người lao động (NLĐ) ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên, làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất, thì thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Sau gần 5 tháng áp dụng quy định này vào thực tiễn, nhiều doanh nghiệp (DN) vẫn còn băn khoăn.

Nhiều thắc mắc

Đại diện Công ty CP Thể thao Nutifood (phường Khánh Hội, TP HCM) cho hay đơn vị có ký HĐLĐ xác định thời hạn với NLĐ, thỏa thuận thời gian làm việc là 48 giờ/tuần, mức lương 4,96 triệu đồng/tháng. Nhưng thực tế, NLĐ làm việc theo ca, khoảng từ 3-4 giờ/ngày; lương được trả gần 2,3 triệu đồng cho 12 ngày công (96 giờ). DN băn khoăn liệu NLĐ trong trường hợp này có thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc không.

Tương tự, Công ty CP Monaco Healthcare (phường Bàn Cờ, TP HCM) nêu DN có sử dụng các bác sĩ hợp tác, làm việc vài buổi mỗi tháng, không có mức lương cố định, làm buổi nào tính tiền buổi đó. Theo quy định thì công ty chỉ phải tham gia bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp cho họ, vậy mức đóng bảo hiểm sẽ căn cứ trên mức lương nào? Còn Công ty TNHH May mặc Thảo Nguyên (xã Đông Thạnh, TP HCM) thắc mắc: "NLĐ đi làm 10 ngày công/tháng nhưng thu nhập vượt quá mức lương cơ sở thì DN có phải đóng BHXH cho họ không?".

Giải đáp các thắc mắc nêu trên, đại diện BHXH TP HCM cho biết NLĐ không hưởng tiền lương từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì không phải đóng BHXH tháng đó (trừ trường hợp DN và NLĐ có thỏa thuận về việc có đóng BHXH cho NLĐ với mức đóng bằng căn cứ đóng BHXH tháng gần nhất). Mặt khác, tại khoản 2 điều 7 Nghị định số 158/2025/NĐ-CP quy định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc đối với NLĐ ký HĐLĐ có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên, làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất là tiền lương tính trong tháng theo thỏa thuận trong HĐLĐ.

Trường hợp trong HĐLĐ thỏa thuận lương theo giờ thì tiền lương tính trong tháng bằng tiền lương theo giờ nhân với số giờ làm việc trong tháng theo thỏa thuận trong HĐLĐ. Nếu trong HĐLĐ thỏa thuận lương theo ngày thì tiền lương tính trong tháng bằng tiền lương theo ngày nhân với số ngày làm việc trong tháng; trường hợp trong HĐLĐ thỏa thuận lương theo tuần thì tiền lương tính trong tháng bằng tiền lương theo tuần nhân với số tuần làm việc trong tháng.

Căn cứ kết quả từ cách tính nêu trên, nếu tiền lương tính trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất thì NLĐ thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Còn nếu kết quả thấp hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất thì không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. "Theo Luật BHXH 2024, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất bằng mức tham chiếu. Hiện nay, mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở là 2,34 triệu đồng" - BHXH TP HCM thông tin.

Lập tức gỡ vướng

Để hạn chế tình trạng DN chậm đóng, trốn đóng BHXH gây thiệt thòi quyền lợi cho NLĐ, Luật BHXH 2024 đã bổ sung một số chế tài nặng đối với các hành vi này như tính lãi 0,03%/ngày trên số tiền chậm đóng, trốn đóng; xử phạt vi phạm hành chính hoặc xử lý hình sự (tội trốn đóng)… Thực tế, một số DN tuân thủ đúng quy định về tham gia BHXH bắt buộc cho NLĐ nhưng vẫn lo bị quy vào các tội nêu trên.

Công ty CP Vận tải Việt Nhật (phường Tân Thuận, TP HCM) là một trong số đó. Cán bộ nhân sự của công ty kể tháng 8-2025, DN có ký HĐLĐ với 1 NLĐ đang trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) từ ngày 21-7-2025 đến 20-1-2026. Sau khi ký HĐLĐ, công ty đã nhiều lần yêu cầu NLĐ thực hiện nghĩa vụ thông báo chấm dứt hưởng TCTN khi đã tìm được việc làm mới nhưng họ phớt lờ.

Thực hiện trách nhiệm của mình, ngày 17-9-2025, công ty đã báo tăng mới BHXH cho NLĐ này và nhận được phản hồi từ BHXH thành phố với nội dung: "NLĐ đang hưởng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), đề nghị đơn vị đính kèm Quyết định chấm dứt hưởng BHTN của trung tâm dịch vụ việc làm, sau đó mới thực hiện thông báo tăng mới theo quy định".

Đến ngày 21-10-2025, NLĐ nghỉ việc và đến nay công ty không thể liên hệ được với họ. "Sự việc này dẫn đến việc công ty không thể báo tăng mới BHXH cho NLĐ từ tháng 9-2025 đến nay, dẫn đến rủi ro có thể bị tính tiền lãi chậm đóng BHXH và bị xử lý vi phạm hành chính... Dù nguyên nhân do lỗi của NLĐ, không phải của công ty" - vị cán bộ nhân sự lo lắng.

Về tình huống nêu trên, bà Phan Thị Mai, Trưởng Phòng Quản lý thu và phát triển người tham gia BHXH TP HCM, cho hay để tránh tình trạng NLĐ tiếp tục hưởng TCTN khi đã có việc làm, bảo đảm quá trình đóng BHXH không trùng với thời gian hưởng trợ cấp, BHXH thành phố sẽ giải quyết hồ sơ báo tăng BHXH cho DN sau khi NLĐ hoàn tất thủ tục hủy hoặc chấm dứt hưởng TCTN đúng quy định. Trường hợp NLĐ cố tình vi phạm, không thực hiện đúng quy định pháp luật, dữ liệu BHXH có ghi nhận lưu trữ và sẽ tiến hành thu hồi, xử lý vi phạm (nếu có).

Cũng theo bà Mai, thời gian qua BHXH TP HCM đã có chỉ đạo các BHXH cơ sở hướng xử lý đối với trường hợp DN đã làm thủ tục báo tăng nhưng vì lý do khách quan chưa thể đóng BHXH đúng hạn cho NLĐ, dẫn đến tình huống có thể bị tính lãi chậm đóng. Theo đó, cán bộ quản lý thu sẽ làm phiếu giải trình gửi đến Ban Giám đốc BHXH thành phố, trong đó nêu rõ lý do chậm đóng BHXH của DN.

Trên cơ sở đó, Ban Giám đốc BHXH thành phố sẽ phê duyệt không tính lãi chậm đóng đối với DN. Về lâu dài, Phòng Quản lý thu và phát triển người tham gia sẽ phối hợp cùng Phòng Chế độ BHXH tham mưu cho Ban Giám đốc BHXH thành phố giải quyết theo hướng cho đơn vị báo tăng ngay tại thời điểm báo tăng hoặc lùi thời gian báo tăng sau 1 tháng để tháo gỡ vướng mắc cho DN.