LUẬT VIỆC LÀM (SỬA ĐỔI): Nên tăng quyền lợi cho người lao động

Ngày 24-9, Đoàn Đại biểu Quốc hội (QH) TP HCM đã tổ chức hội thảo góp ý Luật Việc làm (sửa đổi). Theo kế hoạch, dự thảo Luật Việc làm sẽ được QH cho ý kiến vào kỳ họp thứ 8, QH khóa XV, diễn ra từ ngày 21-10 đến 30-11. Các ý kiến góp ý tại hội thảo sẽ được Đoàn Đại biểu QH thành phố tiếp thu, tổng hợp, trình QH tại kỳ họp này.

Chế tài phải đủ mạnh

Tại hội thảo, vấn đề bảo vệ quyền lợi cho người lao động (NLĐ) tại các doanh nghiệp (DN) nợ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) được các đại biểu quan tâm góp ý.

Ông Phạm Văn Hiền, Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật LĐLĐ TP HCM, cho rằng hiện tình trạng DN nợ BHXH, BHYT, BHTN diễn ra khá phổ biến, dẫn đến nhiều NLĐ chốt chậm hoặc không chốt được sổ BHXH để làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) đúng thời gian quy định. Từ đó, không ít NLĐ có tham gia BHTN phải chịu thiệt thòi khi nghỉ việc, mất việc nhưng không được hưởng TCTN, cuộc sống gặp nhiều khó khăn.

Trong khi tại khoản 2 Điều 86 dự thảo Luật Việc làm đề xuất "trường hợp người sử dụng lao động (NSDLĐ) không còn khả năng đóng số tiền chậm đóng, trốn đóng BHTN cho NLĐ khi chấm dứt quan hệ lao động thì NLĐ được lựa chọn nộp số tiền vào Quỹ BHTN thuộc trách nhiệm đóng BHTN của mình nhưng NSDLĐ chưa đóng cho cơ quan BHXH để làm các thủ tục giải quyết hưởng các chế độ BHTN. Khi cơ quan BHXH thu hồi được số tiền chậm đóng, trốn đóng BHTN của NSDLĐ thì hoàn trả lại tiền mà NLĐ đã đóng".

Theo ông Hiền, ban soạn thảo cần xem xét kỹ tác động của đề xuất trên bởi nếu thực hiện NLĐ sẽ càng khó khăn và thiệt thòi quyền lợi. "Cần bỏ đề xuất này hoặc bổ sung thêm điều khoản sử dụng nguồn kết dư của Quỹ BHTN để hỗ trợ đóng cho NLĐ bị nợ, sau đó cơ quan BHXH sẽ thu lại của NSDLĐ hoàn trả vào quỹ" - ông Hiền kiến nghị.

Ngoài ra, cần tăng mức hưởng BHTN từ 60% (mức bình quân tiền lương đóng 6 tháng cuối trước khi nghỉ việc) lên 75% (mức bình quân tiền lương đóng cả quá trình); gia hạn thời gian đăng ký hưởng TCTN từ 3 tháng lên 6 tháng kể từ khi chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ), hợp đồng làm việc để NLĐ có thêm thời gian chờ DN khắc phục nợ, chốt sổ BHXH hay đưa ra lựa chọn phù hợp (hưởng, không hưởng TCTN để tham gia học nghề, tìm việc làm…). Đồng thời, ông Hiền cũng đề xuất cần bổ sung thêm các chế tài mạnh, kịp thời, có tính răn đe cao trong xử lý NSDLĐ có hành vi nợ đóng, trốn đóng BHTN.

Theo bà Nguyễn Văn Hạnh Thục, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Việc làm TP HCM, đề xuất trên chưa rõ ràng và phù hợp thực tiễn. Hiện nay, mức đóng BHTN là 2% tiền lương tháng, bao gồm 1% NLĐ đóng và 1% NSDLĐ đóng. Với đề xuất trên, NLĐ tại DN nợ BHTN được lựa chọn nộp vào Quỹ BHTN số tiền thuộc trách nhiệm đóng BHTN của mình (1%), như vậy 1% phần nợ đóng thuộc trách nhiệm của NSDLĐ chưa được khắc phục. Điều đó có nghĩa cơ quan BHXH không thể chốt sổ BHXH cho NLĐ và họ không được giải quyết hưởng BHTN.

Bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng

Theo quy định tại dự thảo Luật Việc làm, thời gian đóng BHTN trên 144 tháng của NLĐ thuộc một trong các trường hợp không được bảo lưu. Liên quan quy định này, bà Trần Lê Thanh Trúc, Trưởng Phòng Việc làm - An toàn lao động Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TP HCM, cho biết thời gian qua, dù Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã có giải thích quy định theo hướng chính sách mang tính sẻ chia, nhưng vẫn chưa đạt được sự đồng thuận từ phía NLĐ và cả NSDLĐ.

Thực tế, có nhiều trường hợp NLĐ (không được bảo lưu thời gian đóng BHTN trên 144 tháng) sau khi hưởng xong TCTN quay lại thị trường lao động nhưng công việc không ổn định, lâm vào cảnh thất nghiệp thì không được hưởng chế độ. "Điều này không khuyến khích NLĐ tham gia BHTN lâu dài, cần có hướng xử lý phù hợp để vừa bảo đảm quyền lợi cho NLĐ vừa bảo đảm việc thực hiện chính sách" - bà Trúc đề xuất.

Đồng tình với ý kiến trên, ông Nguyễn Văn Lượng, Giám đốc Trung tâm Dạy nghề và Hỗ trợ nông dân TP HCM, cho rằng theo giải thích của dự thảo Luật Việc làm thì độ tuổi lao động tối thiểu của NLĐ là đủ 15 tuổi. Nếu làm việc liên tục đến khi nghỉ hưu, NLĐ sẽ có thời gian tham gia BHTN hơn 40 năm. 

Nếu nhận BHTN thì họ chỉ được hưởng tương ứng 144 tháng đóng, thời gian tham gia còn lại không được bảo lưu. Nếu hưởng hưu thì họ mất cả quá trình tham gia mà không được hưởng TCTN. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều NLĐ, kể cả những người có trình độ cao, xin nghỉ việc trước khi đủ tuổi nghỉ hưu để hưởng TCTN. Nếu luật cho phép bảo lưu hoặc có khoản trợ cấp phù hợp cho thời gian đóng BHTN sau 144 tháng thì NLĐ sẽ không cần phải nghĩ cách để "né" chính sách.

Bà Nguyễn Trần Phượng Trân, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ TP HCM, kiến nghị cần nghiên cứu, cân nhắc về đề xuất NLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ, hợp đồng làm việc trái quy định; NLĐ bị sa thải hoặc bị xử lý kỷ luật buộc thôi việc; NLĐ đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng chưa hưởng khi chấm dứt HĐLĐ hoặc hợp đồng làm việc không được hưởng TCTN. Theo bà Trân, đề xuất này khiến quyền lợi của NLĐ bị thu hẹp hơn so với quy định của Luật Việc làm hiện hành.

Hơn nữa, hằng tháng NLĐ đều phải đóng BHTN nhưng không được hưởng TCTN là chưa bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng. NSDLĐ cũng có thể lợi dụng quy định này để gây khó dễ, chèn ép NLĐ trong quá trình làm việc. Mặt khác, trong trường hợp NLĐ bị NSDLĐ sa thải trái pháp luật, quyền lợi BHTN của họ sẽ giải quyết thế nào để bảo đảm lợi ích cho NLĐ thì dự thảo cũng chưa đề cập đến.