Sáng tạo nghệ thuật phải gắn với bản sắc

Ngày 3-12, Liên hiệp Các hội Văn học - Nghệ thuật (VH-NT) TP HCM đã tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề: Văn nghệ sĩ TP HCM phát huy tính sáng tạo trong việc thực hiện Kết luận số 84-KL/TW ngày 21-6-2024 của Bộ Chính trị, tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa X về "Tiếp tục xây dựng và phát triển VH-NT trong thời kỳ mới".

Dòng chảy sáng tạo mạnh mẽ

Tại hội thảo, kiến trúc sư Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Liên hiệp Các hội VH-NT TP HCM, nhấn mạnh đội ngũ văn nghệ sĩ TP HCM đang nỗ lực phát huy cao nhất tinh thần đổi mới, sáng tạo trong quá trình thực hiện Kết luận số 84-KL/TW ngày 21-6-2024 của Bộ Chính trị về việc triển khai Nghị quyết số 23-NQ/TW (khóa X) về "Tiếp tục xây dựng và phát triển VH-NT trong thời kỳ mới". Đây là kim chỉ nam quan trọng, định hướng cho hoạt động sáng tạo nghệ thuật của thành phố trong giai đoạn hiện nay, đồng thời khơi dậy khát vọng cống hiến của văn nghệ sĩ cho sự phát triển văn hóa - con người Việt Nam.

Cùng nhận xét, không ít đại biểu còn cho rằng TP HCM là vùng đất của những dòng chảy sáng tạo mạnh mẽ. Nhiều tác phẩm - từ sân khấu, điện ảnh đến mỹ thuật, âm nhạc - thời gian qua đã tạo được dấu ấn sâu sắc, phản ánh đúng tinh thần tự do sáng tạo nhưng vẫn bám rễ vào giá trị nhân văn. 

Các tác phẩm sân khấu nổi bật như: "Chiến binh", "San hô đỏ", "Khát vọng hòa bình", "Đồng chí"; hay lĩnh vực điện ảnh có các bộ phim: "Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối", "Đất rừng phương Nam"… là minh chứng cho sự hòa quyện giữa bản sắc dân tộc và ngôn ngữ nghệ thuật hiện đại, yếu tố cốt lõi của việc phát triển VH-NT trong thời kỳ mới.

Không gian sáng tạo TP HCM ngày nay còn mở rộng sang nền tảng số, nghệ thuật công cộng, lễ hội sáng tạo, dự án bảo tàng số, cho thấy sự thích ứng mạnh mẽ của nghệ sĩ với yêu cầu của công nghiệp văn hóa và chuyển đổi số.

Đưa tác phẩm vào đời sống

Một trong những vấn đề được thảo luận sâu tại hội thảo là vai trò của các hội chuyên ngành trong giai đoạn mới.

Biên đạo múa Lê Nguyên Hiều, Thường trực Đoàn Chủ tịch Liên hiệp Các hội VH-NT TP HCM, đề xuất các giải pháp then chốt trao quyền cho hội chuyên ngành; chủ trì liên hoan, hội diễn, giải thưởng; tham gia phản biện chính sách và chủ động đặt hàng tác phẩm nghệ thuật.

Theo các nhà chuyên môn, cần sớm kiện toàn bộ máy hoạt động theo cơ chế dự án và tự chủ nguồn tài chính, từ đó thu hút nghệ sĩ trẻ, nhóm sáng tạo độc lập. Song song đó, chú trọng việc bảo vệ quyền tác giả - quyền lợi của nghệ sĩ; chuẩn hóa hợp đồng mẫu; hỗ trợ pháp lý trong môi trường số và kết nối nghệ sĩ với doanh nghiệp và quỹ đầu tư văn hóa… Những đề xuất này hướng đến mục tiêu chung: giải phóng năng lượng sáng tạo, biến hội chuyên ngành thành nơi quy tụ, dẫn dắt và thẩm định - đúng chức năng "hạt nhân" của VH-NT trong bối cảnh mới.

Hội thảo cũng chỉ ra 4 thách thức lớn: Sự thương mại hóa ảnh hưởng đến giá trị nghệ thuật; thiếu chính sách đầu tư dài hạn; chưa có quỹ đầu tư nghệ thuật; đào tạo thế hệ trẻ chưa gắn thực tiễn sáng tạo - công nghiệp văn hóa. Từ đó, các giải pháp được đề xuất như: thành lập Quỹ sáng tạo TP HCM; tổ chức trại sáng tác - tăng cường truyền thông nghệ thuật; nâng hội chuyên ngành thành hệ sinh thái sáng tạo bền vững.

GS-TS Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP HCM, cho biết mục tiêu xuyên suốt của vai trò các hội là đưa tác phẩm vào đời sống. Hội Mỹ thuật đã và đang chủ trương mở rộng không gian sáng tạo, tăng cường hợp tác công - tư và tiến tới tự chủ tài chính, nhằm tái đầu tư cho sáng tác, triển lãm và dự án cộng đồng.

ThS Võ Công Phước, nguyên Chánh Văn phòng Liên hiệp Các hội VH-NT TP HCM, kiến nghị cần chú trọng việc phát hiện tài năng trẻ thông qua duy trì các chuyến đi thực tế - môi trường nuôi dưỡng cảm hứng sáng tạo. ThS Nguyễn Thị Minh Huế (Hội Mỹ thuật TP HCM) thì quan tâm đến vấn đề AI (trí tuệ nhân tạo) và đời sống văn hóa - nghệ thuật. "AI như một đối tác nhận thức, mở ra yêu cầu về mỹ học mới của thời đại số, cần phải chú trọng các yếu tố chuẩn mực thẩm mỹ, đạo đức sáng tạo và bản quyền, làm mới di sản Việt bằng ngôn ngữ thị giác hiện đại" - bà Minh Huế nêu ý kiến.