Doanh nghiệp phái cử lo bể đơn hàng

Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) Nguyễn Bá Hoan cho biết trở ngại lớn nhất của các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu lao động (XKLĐ) hiện nay là tuyển chọn nguồn. Hầu hết DN báo cáo đều rất khó khăn trong khâu tuyển dụng, trong khi nhu cầu tiếp nhận từ các thị trường rất lớn.

Nhiều nguyên nhân

Theo ghi nhận của phóng viên, các DN dịch vụ có giấy phép của Bộ LĐ-TB-XH luôn thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật, là địa chỉ tin cậy để người lao động (NLĐ) tìm đến khi có nhu cầu ra nước ngoài làm việc. Tuy nhiên, thời gian gần đây, họ đang gặp một thực trạng đáng báo động: rất khó tuyển đủ lao động để đưa ra nước ngoài làm việc.

Ông Lê Minh Hoàng, Giám đốc tuyển dụng của một công ty XKLĐ tại TP HCM, cho biết trước đây, chỉ mất 1 - 2 tháng là tuyển đủ cho vài đơn hàng với hàng trăm lao động. Nhưng hiện nay, dù dùng tất cả các kênh truyền thông, kênh tuyển dụng vẫn không thể tuyển đủ số lượng mong muốn. "Lý do chính là lao động trẻ có nhiều lựa chọn hơn, họ không còn phụ thuộc vào XKLĐ như trước" - ông Hoàng nói.

Bà Nguyễn Thị Mai Thủy, Điều phối viên quốc gia Chương trình lao động di cư của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) Văn phòng Việt Nam, cho rằng một trong những lý do quan trọng khiến các DN gặp khó khăn trong tuyển dụng là nguồn lao động trẻ đang suy giảm. Dân số Việt Nam đang dần bước vào giai đoạn già hóa, trong khi lực lượng lao động trẻ lại có nhiều lựa chọn việc làm hơn trước.

Bên cạnh đó, mức lương tại các KCN trong nước ngày càng cải thiện, nhiều DN đầu tư nước ngoài (FDI) sẵn sàng trả mức lương 10 - 15 triệu đồng/tháng cho NLĐ, khiến họ không còn quá mặn mà với việc ra nước ngoài làm việc, nhất là khi phải đối mặt với rào cản ngôn ngữ và văn hóa. Ngoài ra, tâm lý e ngại và lo sợ rủi ro cũng là một lý do đáng kể. Nhiều lao động, nhất là ở vùng nông thôn, vẫn có tâm lý lo ngại về rủi ro khi đi XKLĐ hay bị lừa đảo.

Ngoài ra, theo bà Thủy, chi phí cũng là rào cản rất lớn. Trung bình, để đi làm việc tại Nhật Bản hoặc Hàn Quốc, NLĐ phải chi từ 100 - 150 triệu đồng cho các khoản phí như đào tạo tiếng, làm hồ sơ, vé máy bay... Dù có các gói vay hỗ trợ từ ngân hàng, nhưng việc phải vay nợ để đi làm khiến nhiều người lo lắng và từ bỏ cơ hội.

Là người trong cuộc, anh Chu Ngọc Dũng (26 tuổi, quê Quảng Bình) cho rằng quy trình xét duyệt hồ sơ khắt khe, kéo dài khiến anh mất kiên nhẫn khi chọn sang thị trường Hàn Quốc. Chuyển hướng sang các thị trường khác thì các điều kiện về trình độ tay nghề, ngoại ngữ... khắt khe khiến anh từ bỏ ý định ra nước ngoài làm việc.

Cần có chiến lược bài bản

Các chuyên gia cho rằng để giải quyết bài toán thiếu hụt lao động, các công ty XKLĐ cần có những chiến lược thu hút lao động bài bản, chuyên nghiệp hơn. Cần rà soát, cắt giảm hoặc hỗ trợ một phần phí dịch vụ, đào tạo để NLĐ có thể tiếp cận XKLĐ dễ dàng hơn. Hợp tác với các ngân hàng để triển khai gói vay ưu đãi, hỗ trợ trả góp phí XKLĐ. Công khai, minh bạch chi phí để NLĐ yên tâm và tránh tâm lý sợ bị lừa đảo.

Ông Nguyễn Văn Trường Vi, Giám đốc Công ty CP Đầu tư Thương mại quốc tế Sài Gòn Thiên Vương (quận Tân Bình, TP HCM), cho biết việc minh bạch từ thông tin đơn hàng, điều kiện làm việc, lương, thưởng và chi phí rất được NLĐ quan tâm. Lấy ví dụ chương trình đưa lao động trẻ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn sang Nhật Bản làm việc, các nghiệp đoàn phía Nhật Bản rất quan tâm chương trình là nhờ cách làm minh bạch ngay từ đầu của công ty.

Chương trình này nhằm tiếp bước cho những lao động trẻ mồ côi cha mẹ đang sinh sống tại các mái ấm, nhà mở, trung tâm bảo trợ xã hội trên cả nước có nhu cầu ra nước ngoài học tập, làm việc. Khi theo chương trình, NLĐ không phải đóng chi phí trước, thay vào đó Công ty Sài Gòn Thiên Vương sẽ ứng ra để lo các thủ tục giấy tờ, đào tạo tiếng và kỹ năng cho NLĐ. 

Sau khi sang Nhật Bản làm việc ổn định, họ trích lương hoàn phí theo tháng. Tổng chi phí chỉ khoảng 75 triệu đồng, được trả góp tối đa trong 12 tháng. "Chúng tôi đã thông tin rõ ràng với các nghiệp đoàn tiếp nhận và họ đánh giá rất cao về cách làm này. Công ty cũng công bố rõ ràng với NLĐ để họ yên tâm không còn lo lắng về chi phí. Chính vì vậy, chương trình nhận được sự ủng hộ của cả NLĐ và phụ huynh" - ông Vi nói.

Ông Phạm Viết Hương, Phó Cục trưởng Quản lý lao động ngoài nước (Bộ LĐ-TB-XH), khuyên các DN dịch vụ không nên tập trung vào thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc mà cần mở rộng sang Đức, Úc, Ba Lan, Đông Âu... để có thêm lựa chọn cho NLĐ. Đặc biệt, cần nâng cao chất lượng đào tạo, bảo đảm lao động có tay nghề, ngoại ngữ để họ tự tin hòa nhập môi trường làm việc mới. Bên cạnh đó, phải có kế hoạch, chương trình cụ thể chăm sóc NLĐ sau khi đi và về nước có việc làm ổn định.

Theo ông Hương, tình trạng thiếu hụt lao động trong XKLĐ không chỉ ảnh hưởng đến DN mà còn làm mất đi nhiều cơ hội phát triển kinh tế, những đối tác truyền thống. Nhằm thu hút NLĐ tham gia, các DN cần giảm gánh nặng tài chính, mở rộng thị trường và nâng cao chất lượng đào tạo. "Phải tạo niềm tin cho NLĐ, giúp họ an tâm khi lựa chọn con đường XKLĐ theo tinh thần "đi làm thuê, về làm chủ". Khi DN làm tốt những điều này, bài toán tuyển dụng sẽ không còn là vấn đề nan giải" - ông Hương nhấn mạnh.