Doanh nghiệp "soi đèn" tìm ứng viên kỹ thuật

Các doanh nghiệp (DN) khối kỹ thuật hoạt động trong các lĩnh vực như cơ khí, điện - điện tử, cắt gọt kim loại, hàn, xây dựng... đang rơi vào tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực. Mặc dù đây đều là những ngành có mức thu nhập khá cao và cơ hội việc làm rộng mở nhưng nhiều DN vẫn rơi vào thế bị động vì không tuyển được người lao động có tay nghề.

Tuyển không đủ người

Ông Vũ Văn Hiên, Trưởng Phòng nhân sự Công ty CP Kỹ thuật H.H (huyện Hóc Môn, TP HCM), cho biết việc không tuyển đủ nhân sự đã ảnh hưởng đến tiến độ của nhiều dự án. Từ đầu năm đến nay, công ty nhận hơn 10 đơn hàng thiết kế và thi công hệ cửa thông minh cho hàng trăm biệt thự nhưng tuyển không đủ kỹ sư và thợ lành nghề.

Theo ông Hiên, những dự án đặc thù này cần có đội ngũ kỹ sư thiết kế giỏi, có kinh nghiệm, am hiểu cả cơ khí lẫn công nghệ, cùng những thợ cơ khí có tay nghề cao và năng lực thi công theo đúng tiến độ. Vì vậy, từ đầu năm đến nay, công ty chỉ tuyển được 15 trong tổng số cần tuyển là 50 người. 

"Tuyển được người như kỳ vọng rất khó dù chúng tôi trả lương cao. Nhiều người có kinh nghiệm nhưng thấy độ phức tạp của dự án thì "bỏ của chạy lấy người". Khó tìm nhất vẫn là kỹ sư thiết kế nên chúng tôi buộc phải thuê bên ngoài với chi phí không hề thấp" - ông Hiên nói.

Ông Long Nguyễn, chủ một hệ thống garage và trung tâm chăm sóc xe hơi, (quận 12, TP HCM), đánh giá ngành ô tô đang rất phát triển tại Việt Nam nhưng nguồn nhân lực cho lĩnh vực này rất hạn chế. Chỉ riêng DN của ông, mỗi năm cần tuyển mới khoảng 100 nhân sự nhưng chưa năm nào tuyển đủ. 

"Mới đây, để vận hành cơ sở 4, chúng tôi cần tuyển 25 nhân sự từ kế toán, hành chính đến kỹ sư bảo trì, kỹ thuật viên chăm sóc, nhân viên thiết kế đồ hoạ... Chỉ còn hơn 10 ngày nữa là chính thức hoạt động nhưng tuyển chỉ mới được một nửa, thiếu phần lớn là nhân sự kỹ thuật" - ông Long Nguyễn cho hay.

Bà Phạm Thị Giàu, giám đốc một xưởng sản xuất thiết bị nhà bếp tại huyện Bình Chánh (TP HCM), cũng gặp tình trạng tương tự. Xưởng của bà đang có khoảng 70 thợ lành nghề nhưng khi lượng đơn hàng tăng từ giữa năm ngoái, xưởng có nhu cầu tuyển thêm 50 kỹ sư thiết kế, giám sát và thợ giỏi nghề. 

"Tuyển hoài không đủ nên chúng tôi tìm đến một số trường cao đẳng để tuyển sinh viên (SV) về đào tạo thêm. Nhưng thực tế có rất ít em muốn đến xưởng làm dù mức lương khởi điểm cho SV ra trường là 12 triệu đồng" - bà Giàu bộc bạch.

Còn anh Nguyễn Ngọc Hiếu, giám đốc một DN cơ khí chính xác ở Củ Chi (TP HCM), cho biết nguồn nhân lực công ty anh tìm là những lao động từ Nhật Bản trở về. Họ là những người có tay nghề khá tốt, phù hợp làm việc tại xưởng cơ khí chính xác được đầu tư bởi Nhật Bản. Họ làm việc rất hiệu quả, sản phẩm làm ra đạt độ hoàn mỹ dù DN phải trả mức lương cao hơn nhiều thị trường. Nhờ đó DN của anh liên tục nhận được đơn hàng từ những khách hàng khó tính nhất.

Khuyến khích hợp tác công - tư

Thực trạng trên không chỉ là rào cản trong quá trình phát triển sản xuất, mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết phải thay đổi tư duy đào tạo và sử dụng nhân lực ở cấp quốc gia. Theo ông Đỗ Thanh Vân, Phó Hiệu trưởng Trường CĐ Thủ Thiêm (TP HCM), có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động kỹ thuật. Đầu tiên có thể kể đến tâm lý sính bằng cấp, ngại học nghề.

Trong nhiều năm, xã hội vẫn xem đại học là con đường duy nhất để thành công. Học nghề thường bị đánh giá là thấp kém, nặng nhọc, thiếu tương lai. Tâm lý này ảnh hưởng mạnh đến quyết định của phụ huynh và học sinh, dẫn đến việc quá nhiều người đổ vào học đại học, trong khi nhu cầu xã hội lại cần nguồn nhân lực ở bậc trung cấp, cao đẳng nghề nhiều hơn.

Thứ hai, chương trình đào tạo chưa sát thực tế. Một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn mang tính lý thuyết, chưa gắn kết chặt chẽ với nhu cầu của DN. Thiếu trang thiết bị thực hành hiện đại, thiếu giảng viên có kinh nghiệm khiến SV tốt nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu công việc, buộc DN phải đào tạo lại từ đầu.

Bên cạnh đó, một số ngành kỹ thuật đòi hỏi làm việc trong môi trường nóng, bụi, tiếng ồn hoặc ca kíp, khiến nhiều lao động trẻ e ngại. Hơn nữa, cơ hội thăng tiến trong ngành nghề kỹ thuật đôi khi không rõ ràng như các lĩnh vực văn phòng, tài chính, marketing... cũng là một rào cản khiến lao động trẻ không mặn mà. 

"Cần đổi mới toàn diện cách nhìn và cách đào tạo các khối ngành kỹ thuật, đặc biệt ở bậc cao đẳng nghề và giáo dục nghề nghiệp. Trong đó có vai trò không nhỏ của truyền thông để phụ huynh và người học hiểu rằng học nghề là hướng đi thực tế, có cơ hội việc làm cao, thu nhập tốt" - ông Vân chia sẻ.

Theo Hiệu trưởng Trường CĐ Công nghệ quốc tế Lilama 2 (tỉnh Đồng Nai) Nguyễn Khánh Cường, để giải quyết triệt để tình trạng thiếu hụt lao động kỹ thuật, cần chiến lược toàn diện từ cấp quốc gia đến địa phương. Một trong số đó là đầu tư nâng chuẩn đào tạo nghề. Trong đó, Nhà nước cần có chính sách đầu tư mạnh mẽ hơn cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, từ trang thiết bị hiện đại, giáo trình chuẩn quốc tế đến đội ngũ giảng viên. Đồng thời, khuyến khích hợp tác công - tư trong lĩnh vực đào tạo kỹ thuật, kỹ năng nghề.

Có chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập, tạo điều kiện vay vốn cho học sinh, SV học nghề là cách thiết thực để thu hút người học. Kết nối thị trường - nhà trường - DN từ khâu tuyển sinh, đào tạo và tạo việc làm. Nhà trường cần thường xuyên cập nhật xu hướng ngành nghề, DN tham gia sâu vào quy trình đào tạo, còn người học được định hướng nghề nghiệp từ sớm, ngay từ cấp THCS, THPT.