Cảnh báo từ những biểu hiện ngầm ở nơi làm việc

Báo cáo "Xu hướng thị trường nhân sự đầu năm 2025" của Công ty CP Anphabe (quận 1, TP HCM) vừa công bố khi nhiều nhân viên đang rơi vào trạng thái "nghỉ việc thầm lặng" - tức làm việc cầm chừng, mất dần động lực và sự gắn kết. Còn nhiều doanh nghiệp (DN) thì áp dụng chiến lược "sa thải thầm lặng".

Tiềm ẩn nguy cơ

Báo cáo khảo sát được thực hiện từ tháng 11-2023 đến 3-2025, với sự tham gia của 380 lãnh đạo nhân sự và gần 13.000 người lao động (NLĐ), cho thấy xu hướng tinh gọn bộ máy đang diễn ra mạnh mẽ tại các DN Việt Nam. Thay vì dùng các thuật ngữ "sa thải" hay "layoff", nhiều DN lựa chọn những cách gọi nhẹ nhàng hơn như "tái cấu trúc", "tối ưu hóa nguồn lực" hay "cải tổ tổ chức" để giảm nhân sự.

Cụ thể, có đến 28% DN đã thực hiện tinh gọn tổ chức trên diện rộng, trong khi khoảng 10% dự kiến tiếp tục thu gọn quy mô trong năm 2025. Xu hướng này lan rộng ở nhiều ngành như bán lẻ, tiêu dùng nhanh, du lịch, tài chính và sản xuất. Nhưng nếu không hoạch định chiến lược dài hạn bài bản, việc tinh gọn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như nhiều vị trí then chốt bị bỏ trống, kiến thức và kinh nghiệm tích lũy bị mất, kế hoạch phát triển nhân tài bị gián đoạn, đồng thời làm giảm khả năng học hỏi và đổi mới của tổ chức.

Trước thực trạng đó, 46% DN thừa nhận đang gặp khó khăn trong thu hút nhân sự chất lượng cao. Ngay cả những NLĐ trung thành cũng có xu hướng rời bỏ, với tỉ lệ đã tăng 8% năm 2024, cao hơn nhiều so với mức 3% của 2 năm trước. Điều này cho thấy tinh giản nhân sự có thể giảm được chi phí ngắn hạn nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ tổn thất nguồn lực và năng lực lâu dài.

Đáng chú ý, nhóm NLĐ "sống sót" sau các đợt tinh giản chịu áp lực tâm lý cao nhất, thậm chí còn căng thẳng hơn những người bị cắt giảm. Theo bà Thanh Nguyễn, Giám đốc Điều hành và Truyền cảm hứng hạnh phúc - Công ty CP Anphabe, khảo sát nguồn nhân lực hạnh phúc cũng ghi nhận chỉ 49% nhân sự cảm thấy gắn kết với tổ chức, 40% NLĐ không thấy được tương lai lâu dài của mình ở công ty trong 2 năm tới.

Bên cạnh đó, 17% nhân viên có ý định nghỉ việc trong 6 tháng tới, còn 48% đang cởi mở hoặc chủ động tìm kiếm cơ hội mới, phản ánh rõ dấu hiệu của hiện tượng "nghỉ việc thầm lặng" - hiệu suất công việc vẫn được bảo đảm nhưng sự nhiệt huyết và cam kết thì dần vơi cạn. "Những người "nghỉ việc thầm lặng" vẫn làm việc đúng giờ, hoàn thành nhiệm vụ nhưng họ không còn chủ động hay sáng tạo. Họ không nghỉ việc thật sự nhưng về mặt tinh thần đã "nghỉ" ở mức cam kết thấp nhất. Điều này tiềm ẩn nhiều nguy cơ" - bà Thanh Nguyễn phân tích.

Đôi bên đều thiệt

Anh Đinh Hải Long (30 tuổi) - nhân viên ngành bán lẻ tại quận 7, TP HCM - đang làm việc trong môi trường áp lực doanh số lớn, lịch làm việc thay đổi liên tục và thường xuyên phải làm thêm giờ. Công việc lặp đi lặp lại nhưng nỗ lực của anh không được ghi nhận xứng đáng.

"Ban đầu tôi rất hào hứng vì môi trường năng động, sáng tạo. Nhưng sau gần 2 năm, áp lực ngày càng lớn, còn sự hỗ trợ từ công ty lại hạn chế. Tôi bắt đầu cảm thấy kiệt sức và căng thẳng. Thay vì nghỉ việc, tôi chọn cách làm việc cầm chừng, chỉ hoàn thành những nhiệm vụ được giao, không nhận thêm việc hay tham gia họp ngoài giờ" - anh Long kể. Không dám nói ra khó khăn vì sợ bị đánh giá thiếu trách nhiệm nhưng sau này nhìn lại, anh cho rằng nếu dũng cảm chia sẻ sớm, có thể đã nhận được sự hỗ trợ kịp thời.

Trường hợp của chị Trần Thị Ngọc Lan (28 tuổi), nhân viên kế toán tại một công ty sản xuất ở Bình Dương, lại mang cảm giác bị "gạt ra bên lề" một cách âm thầm. "Ban đầu tôi không còn được giao việc quan trọng, dần bị loại khỏi các cuộc họp và các quyết định chung. Cảm giác bị cô lập khiến tôi hoang mang. Mỗi lần hỏi, lãnh đạo chỉ nói "mọi thứ vẫn bình thường". Sau thời gian dài không còn động lực, tôi đành chủ động xin nghỉ" - chị Lan nói.

Theo ông Đỗ Anh Quân, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Core Fitness & Yoga (TP HCM), những biểu hiện ngầm này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn gây tác động tiêu cực đến hiệu suất làm việc và tinh thần của cả đội ngũ. Khi một nhân viên làm việc cầm chừng, cả tập thể có thể bị kéo xuống. Văn hóa DN dần suy yếu khi sự kết nối giữa người với người mất đi. Quản lý cũng khó phát hiện, dẫn đến việc không kịp thời hỗ trợ hay giữ chân người giỏi. Khi họ rời đi trong im lặng, DN phải tốn thêm chi phí tuyển dụng, đào tạo và đối mặt với gián đoạn vận hành.

Về phía NLĐ, duy trì trạng thái mất phương hướng, không mục tiêu dễ dẫn đến chán nản, kiệt sức, ảnh hưởng đến cơ hội phát triển và sự thăng tiến. Nguyên nhân phần lớn đến từ sự thiếu kết nối giữa quản lý và NLĐ, môi trường làm việc đơn điệu hoặc thiếu định hướng rõ ràng. "Trong bối cảnh xu hướng trao quyền ngày càng phổ biến, nếu không có hệ thống dẫn dắt phù hợp, NLĐ rất dễ "trôi" trong công việc mà không biết mình đang đi đâu, mảnh đất sản sinh tâm lý buông xuôi và "nghỉ việc thầm lặng" đang ngày càng lan rộng" - ông Quân nhận định.