Chạy đua giành nhân sự AI

Trong bối cảnh chuyển đổi số bùng nổ, trí tuệ nhân tạo (AI) làm thay đổi toàn diện cách vận hành của doanh nghiệp (DN), các tập đoàn lớn - nhất là trong lĩnh vực công nghệ, ngân hàng, sản xuất, logistics, thương mại điện tử… - đang bước vào cuộc cạnh tranh khốc liệt để săn tìm nhân lực AI. Họ sẵn sàng chi trả mức lương cao, thưởng nóng, tài trợ khóa học... để tuyển dụng, giữ chân người giỏi.

Những đòi hỏi mới

Với lao động trẻ, AI vừa là công cụ hỗ trợ vừa là thách thức. Nhiều bạn trẻ sử dụng AI để viết CV (hồ sơ ứng tuyển), luyện phỏng vấn hay chỉnh sửa hồ sơ nhưng lại thiếu nền tảng kiến thức thực tế để đáp ứng yêu cầu của DN.

Chị Hồ Khánh Vân - từng là freelancer marketing (tiếp thị tự do) tại TP HCM - cho biết: "Nhờ các ứng dụng AI như ChatGPT hay Gemini, tôi viết đơn xin việc, phân tích, mô tả công việc, gợi ý câu trả lời phỏng vấn và chỉnh sửa CV. AI giúp tôi thu nạp nhanh kiến thức, biết giao tiếp tinh tế và vượt qua các bài test viết kịch bản, lập kế hoạch tiếp thị... Thế nhưng, nếu chỉ dựa vào AI, tôi sẽ lúng túng trước những tình huống thực tế".

Anh Đinh Trọng Hiển - nhân viên logistics tại TP HCM - cho rằng trước đây, việc viết CV và tìm hiểu ngành nghề mất nhiều thời gian. "Khi dùng AI, chỉ cần vài câu lệnh như "viết giúp tôi CV vị trí nhập - xuất kho" hay "cho tôi biết ngành này làm gì" là có ngay câu trả lời" - anh so sánh.

Trong khi đó, quay lại thị trường lao động sau 2 năm thất nghiệp, anh Lâm Chiến Thắng - ngụ tại TP HCM - thừa nhận khá bất ngờ với những đòi hỏi mới của DN công nghệ. Dù là BrSE (kỹ sư cầu nối hệ thống công nghệ) và am hiểu công nghệ, anh liên tục bị từ chối vì không vượt qua bài kiểm tra AI.

"Tôi bắt đầu học AI nghiêm túc hơn 1 tháng nay. Thị trường tuyển dụng thay đổi quá nhanh, các DN công nghệ đặt yêu cầu ngày càng cao. Muốn tìm được việc làm phù hợp, AI là "át chủ bài" của những người trẻ như tôi" - anh Thắng bày tỏ.

Tuy nhiên, theo anh Thắng, AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không thể thay thế năng lực thực tế của người lao động. Nếu chỉ dựa vào AI thì nhiều người sẽ lúng túng trước những câu hỏi tình huống ngoài kịch bản. AI là nền tảng, còn kỹ năng và kiến thức thực sự thì NLĐ phải tự trau dồi.

Dù nhu cầu đang rộng mở nhưng cả số lượng lẫn chất lượng nhân sự AI đều chưa đáp ứng được. Theo báo cáo thường niên AI Việt Nam 2025 của Viện Công nghệ thông tin - ĐHQG Hà Nội, "nguồn nhân lực" là rào cản lớn nhất. Trong số các nhà cung cấp giải pháp AI, 45% cho rằng thiếu nhân lực chất lượng cao là trở ngại hàng đầu, gần gấp đôi so với vấn đề hạ tầng dữ liệu (23%).

Áp lực kép

Ông Bùi Thanh Minh, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP MISA, cho biết dù có hơn 1.000 nhân sự, DN vẫn phải thu hẹp phạm vi sản phẩm vì thiếu chuyên gia AI. Nhu cầu nhân lực AI tăng mạnh: kỹ sư machine learning, NLP, computer vision tăng gấp đôi; quản lý AI tăng 5 - 6 lần so với năm trước. Các lĩnh vực công nghệ, ngân hàng, tài chính, thương mại điện tử... đều cạnh tranh quyết liệt giành nhân tài AI.

Bà Lương Tú Anh, CEO NodeX Asia, nhận định nguyên nhân thiếu hụt nhân lực AI xuất phát từ việc đào tạo. Số lượng kỹ sư công nghệ thông tin được đào tạo nhiều nhưng chuyên gia AI lại thiếu. Trường học gặp 3 rào cản: nền tảng toán học và lập trình chưa đồng đều, thiếu dữ liệu thực hành, hạn chế tiếp cận nghiên cứu tiên tiến. Liên kết giữa nhiều nhà trường và DN còn lỏng lẻo, sinh viên thiếu kinh nghiệm dự án thực tế.

"Sự lệch pha giữa nhu cầu của DN và năng lực của người trẻ rất rõ rệt. Các bạn trẻ có thể dùng AI để "đẹp hóa" CV hay trả lời phỏng vấn nhưng chưa hiểu thuật toán, dữ liệu hay cách vận hành công nghệ trong thực tế. DN cần người làm chủ công nghệ, chứ không chỉ là người sử dụng công cụ" - bà Tú Anh nhấn mạnh.

Để khắc phục tình trạng này, nhiều DN đã triển khai chương trình tái đào tạo kỹ năng nội bộ, đào tạo về AI, hợp tác với trường đại học và đưa kỹ sư trẻ vào dự án thực tế. Một số công ty còn lập phòng lab riêng, mời chuyên gia giảng dạy AI trực tiếp, nhằm rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành.

Cuộc chạy đua giành nhân lực AI tạo áp lực kép: DN cần giữ chân người giỏi, trong khi lao động trẻ phải nâng cao kỹ năng để thích ứng. Theo ông Huỳnh Quốc Thắng, Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghệ giáo dục Bách Khoa, AI tạo "cú nhảy vọt" về kỹ năng. Người trẻ chỉ dựa vào công cụ sẽ nhanh chóng bị đào thải; DN nếu không xây dựng lộ trình phát triển nhân lực thì sẽ tụt hậu.

Ông Thắng lưu ý đào tạo AI không chỉ là về kỹ thuật mà còn cần tư duy dữ liệu, khả năng phân tích và áp dụng thực tế. "Kỹ sư AI giỏi phải hiểu thuật toán, thu thập, xử lý dữ liệu và triển khai sản phẩm để tạo giá trị thực cho DN và bản thân" - ông nhìn nhận.

Các chuyên gia cho rằng cần tăng cường liên kết giữa nhà trường và DN, đưa sinh viên vào dự án thực tế và khuyến khích DN đầu tư phát triển nhân lực AI. Khi người trẻ biết vận dụng AI đồng thời trau dồi kiến thức thực tế, họ mới được DN săn đón.