Hoàn thiện pháp luật để hội nhập

Sáng 19-4, đối tác 3 bên gồm Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH), Tổng LĐLĐ Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Văn phòng Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam tổ chức diễn đàn quan hệ lao động (QHLĐ) Việt Nam lần thứ nhất với chủ đề “Đổi mới QHLĐ Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế”.

Chủ động ngăn ngừa tranh chấp

Phát biểu khai mạc, ông Phạm Minh Huân, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH, nhấn mạnh về mặt thực tiễn, QHLĐ trên bình diện cả nước nói chung ổn định. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực chịu nhiều tác động khác nhau ở các địa phương, ngành nghề và những thời điểm khác nhau. Ở một số địa phương có mức độ tập trung công nghiệp nhiều như TP HCM, Đồng Nai, Bình Dương, Hải Phòng, Bắc Ninh cũng như các ngành thâm dụng lao động như dệt may, giày dép, chế biến gỗ, thủy sản luôn có tỉ lệ tranh chấp lao động và đình công cao, mặc dù đã có xu hướng giảm dần trong những năm gần đây.

Nhiều vụ ngừng việc tập thể không do tổ chức Công đoàn lãnh đạoẢnh: HỒNG ĐÀO

Cũng theo ông Huân, ở tầm quốc gia, khi hội nhập, Việt Nam sẽ phải điều chỉnh, bổ sung luật pháp cho tương thích với những cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia. Trong bối cảnh ấy, các doanh nghiệp (DN) cũng sẽ phải hoàn thiện dần để đáp ứng những yêu cầu ngày càng khắt khe hơn về việc tuân thủ một số yêu cầu về tiêu chuẩn lao động nhằm cải thiện điều kiện làm việc và bảo vệ quyền lợi tốt hơn cho người lao động (NLĐ) tại DN. Trong khuôn khổ của diễn đàn, Trung tâm Hỗ trợ phát triển QHLĐ (CIRD), Bộ LĐ-TB-XH đã công bố báo cáo “QHLĐ Việt Nam 30 năm vận động và phát triển”. Báo cáo trên cho biết từ năm 1989 đến 2015, cả nước xảy ra 5.669 cuộc đình công, đa số không do Công đoàn (CĐ) lãnh đạo và bỏ qua hầu hết các thủ tục pháp lý. Các tổ chức giải quyết đình công với thành phần đến từ nhiều cơ quan đã khá hiệu quả trong việc chấm dứt đình công nhưng không phát huy được vai trò của các cơ chế và thiết chế QHLĐ trong nền kinh tế thị trường. “Sau khi công nhân trở lại làm việc cũng không có một cơ quan chuyên trách nào hỗ trợ các bên tái lập QHLĐ. Trong khi đó, những kết quả đạt được của NLĐ sau khi đình công có thể trở thành động lực để các cuộc đình công khác nổ ra, thậm chí tái diễn ở chính DN vừa xảy ra tranh chấp” - báo cáo của CIRD cho hay.

Ông Nguyễn Mạnh Cường - Giám đốc CIRD, Trưởng nhóm đàm phán của Việt Nam về chương lao động trong Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) - khuyến cáo cần thành lập một cơ quan chuyên môn thống nhất về QHLĐ từ trung ương đến địa phương (trực thuộc ngành LĐ-TB-XH), để vừa quản lý nhà nước vừa hỗ trợ ổn định QHLĐ tại nơi làm việc. Ngoài ra, ông Cường cho rằng cần tập trung xây dựng một cơ chế hiệu quả để ngăn ngừa, phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm của người sử dụng lao động, đặc biệt là hành vi can thiệp nội bộ của người sử dụng lao động đối với hoạt động của tổ chức CĐ cơ sở.

Công đoàn phải đổi mới toàn diện

Theo các đại biểu, những cam kết về CĐ trong TPP đặt ra thách thức không nhỏ cho tổ chức CĐ, đòi hỏi CĐ phải thay đổi để thích nghi.

Bộ Luật Lao động hiện hành cho phép NLĐ trong một DN được thành lập tổ chức đại diện ở cấp cơ sở mà không phải xin phép trước. Để được hoạt động, tổ chức của NLĐ ở cấp cơ sở phải đăng ký với Tổng LĐLĐ Việt Nam hoặc với cơ quan nhà nước có thẩm quyền. “Nếu CĐ hoạt động thật sự có hiệu quả, mạnh dạn đấu tranh đòi hỏi quyền lợi sát sườn của NLĐ, nói lên được tiếng nói bức xúc của NLĐ thì các tổ chức của NLĐ mới ra đời sẽ gia nhập Tổng LĐLĐ Việt Nam, tạo thêm sức mạnh cho tổ chức CĐ. Ngược lại, nếu hoạt động hời hợt, không đấu tranh cho quyền lợi của NLĐ thì các tổ chức của NLĐ mới ra đời sẽ không gia nhập CĐ Việt Nam mà họ liên kết lại để bảo vệ quyền lợi của NLĐ” - ông Nguyễn Ngọc Sơn, Phó Ban Tổ chức Tổng LĐLĐ Việt Nam, bày tỏ.

Nhận diện những thách thức ấy, nhiều ý kiến cho rằng trong xu thế hội nhập nói chung, tổ chức CĐ Việt Nam phải đổi mới mạnh mẽ về tổ chức và phương pháp hoạt động để xứng đáng là chỗ dựa tin cậy của NLĐ. Theo ông Sơn, trong bối cảnh hội nhập, ưu tiên hàng đầu của CĐ cơ sở là tập trung thực hiện những nhiệm vụ liên quan đến QHLĐ, đồng thời đẩy mạnh công tác chăm lo cho NLĐ. Để làm được điều đó, CĐ cơ sở phải chủ động nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của đoàn viên và NLĐ, từ đó phối hợp với người sử dụng lao động giải quyết dứt điểm nhằm ngăn ngừa tranh chấp từ gốc. Bên cạnh đó, CĐ cơ sở cần lập cơ chế đối thoại thường xuyên với người sử dụng lao động để kịp thời giải quyết quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ tại nơi làm việc. Công tác phát triển đoàn viên, thành lập CĐ cơ sở cũng phải chuyển đổi theo cách từ dưới lên. Cụ thể, CĐ cấp trên trực tiếp cơ sở hỗ trợ, giúp đỡ và tổ chức cho NLĐ chủ động thành lập CĐ cơ sở tại nơi làm việc, không làm thay NLĐ trong việc thành lập CĐ cơ sở như cách làm truyền thống.