Thử việc: Một quy định nhiều cách hiểu

Vừa qua, ông H.V.T (phường Phú Lâm, TP HCM) đã gửi đơn khẩn cấp đến Thường trực Tổng LĐLĐ Việt Nam, đề nghị bảo vệ quyền lợi cho người lao động (NLĐ). Cụ thể, ông T. đề nghị tổ chức Công đoàn cử cán bộ hỗ trợ thực hiện thủ tục giám đốc thẩm đối với bản án phúc thẩm số 69/2025/LĐ-PT ngày 23-7-2025 của TAND TP HCM - Cơ sở 1. Đồng thời, có văn bản đề xuất, kiến nghị với VKSND TP HCM đề nghị kháng nghị bản án phúc thẩm nêu trên.

Có được gia hạn thời gian?

Ông T. bắt đầu vào làm việc cho Công ty CP SX-TM-DV Trí Hải (xã Long Điền, TP HCM) từ ngày 6-6-2022 và có ký hợp đồng thử việc (HĐTV) thời hạn 2 tháng (từ ngày 6-6 đến 6-8-2022), chức danh giám đốc kinh doanh.

Hết thời gian thử việc, công ty có gửi hợp đồng lao động (HĐLĐ) xác định thời hạn 1 năm cho ông. Ký tên xong, ông T. đã gửi lại HĐLĐ cho công ty nhưng sau đó công ty không giao cho ông bản nào. Đến ngày 31-8-2022, công ty ra quyết định cho nghỉ việc đối với ông T. (từ ngày 1-9-2022), lý do giải quyết theo đơn, trong khi ông T. chưa từng gửi bất cứ đơn xin nghỉ việc nào.

Ông T. cho rằng công ty vi phạm pháp luật khi đã thử việc 2 lần cho 1 công việc; đơn phương chấm dứt HĐLĐ căn cứ không đúng và không tuân thủ thời gian báo trước, nên khởi kiện tại TAND huyện Long Điền (nay là TAND khu vực 13 - TP HCM) để đòi quyền lợi. Tại phiên tòa sơ thẩm ngày 31-8-2024, phía công ty không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông T. và trình bày có thỏa thuận thử việc với ông thời gian 2 tháng. 

Hết thời gian thử việc, ông T. không đáp ứng yêu cầu công việc nên 2 bên đã thỏa thuận (miệng) kéo dài thời gian thử việc thêm 1 tháng (từ ngày 6-8-2022). Sau đó, ông T. vẫn không đạt yêu cầu nên công ty quyết định chấm dứt thử việc.

TAND huyện Long Điền đã căn cứ khoản 1 điều 25 Bộ Luật Lao động (BLLĐ) 2019 và khoản 24 điều 4 Luật Doanh nghiệp (DN) 2020, sửa đổi bổ sung năm 2022, cho rằng ông T. là người quản lý DN, pháp luật cho phép thử việc không quá 180 ngày. Do đó, 87 ngày ông T. làm việc tại công ty là vẫn đang trong thời gian thử việc. Việc công ty cho ông T. nghỉ là đúng quy định tại khoản 2 điều 27 BLLĐ nên bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của ông T.

Khi ông T. kháng cáo, ngày 23-7-2025, TAND TP HCM - cơ sở 1, đã xét xử phiên phúc thẩm. Tại tòa, đại diện VKSND thành phố đã nêu đầy đủ quy định của pháp luật về giải quyết vụ việc và đề nghị HĐXX sửa bản án sơ thẩm theo hướng chấp nhận yêu cầu khởi kiện của NLĐ. Nhưng quan điểm của tòa phúc phẩm về gia hạn thời gian thử việc và chấm dứt HĐTV cũng tương tự như tòa sơ thẩm.

Tòa cũng nhận định không có căn cứ áp dụng Án lệ số 20/2018/AL để xác định giữa ông T. và công ty đã xác lập quan hệ HĐLĐ; việc chấm dứt HĐLĐ của công ty là trái pháp luật vì tình huống pháp lý của vụ án này khác với tình huống trong án lệ.

Công đoàn vào cuộc

Sau khi xem xét nội dung đơn và các tài liệu kèm theo, vừa qua, Tổng LĐLĐ Việt Nam đã đề nghị LĐLĐ TP HCM thực hiện chức năng đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ theo đúng quy định của pháp luật; hướng dẫn, hỗ trợ ông T. hoàn thiện hồ sơ, thủ tục đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm, trong đó xem xét việc gửi kiến nghị tới VKSND có thẩm quyền; cử cán bộ Công đoàn tham gia nghiên cứu vụ việc, bảo đảm quyền được hỗ trợ pháp lý của NLĐ.

Thực hiện chỉ đạo trên, LĐLĐ TP HCM đã có văn bản gửi Viện trưởng VKSND thành phố kiến nghị kiểm sát toàn diện và đề xuất xem xét kháng nghị giám đốc thẩm hoặc chuyển cấp có thẩm quyền kháng nghị bản án lao động phúc thẩm. Trong đó, nêu rõ qua quá trình tham gia bảo vệ quyền lợi ông T. tại các phiên tòa, nghiên cứu hồ sơ vụ án, Ban Thường vụ LĐLĐ thành phố nhận thấy HĐXX sơ thẩm không thu thập đầy đủ các chứng cứ có liên quan, chưa làm rõ toàn bộ hồ sơ vụ án; lập luận tại bản án phúc thẩm chưa bảo đảm tính khách quan, nhất là trong các quan điểm của tòa đối với thời gian thử việc - nội dung cốt lõi của vụ án, gây ảnh hưởng quyền lợi NLĐ.

Theo đó, điều 25 BLLĐ quy định thời gian thử việc do hai bên thỏa thuận căn cứ vào tính chất và mức độ phức tạp của công việc nhưng chỉ được thử việc một lần đối với một công việc và bảo đảm điều kiện không quá 180 ngày đối với công việc của người quản lý DN. Trong hợp đồng thử việc đã ký, ông T. và công ty thỏa thuận thời hạn thử việc là 2 tháng, thỏa thuận này đúng với quy định nêu trên.

Cũng theo BLLĐ, hết thời gian thử việc, DN phải thông báo kết quả thử việc cho NLĐ, trường hợp thử việc đạt yêu cầu thì thực hiện giao kết HĐLĐ, nếu không đạt yêu cầu thì chấm dứt HĐTV. "Việc công ty tiếp tục thử việc lần 2 như nhận định của tòa sơ thẩm và gia hạn thử việc (1 tháng) như nhận định của tòa phúc thẩm là vi phạm quy định tại khoản 1 điều 25 và khoản 1 điều 27 BLLĐ" - LĐLĐ TP HCM nhận định.