Tư duy công việc của thế hệ trẻ

Mới đây, trên mạng xã hội xuất hiện lá đơn xin nghỉ việc bằng tiếng Nhật, với giọng văn hài hước nhưng thấm thía. Nó chạm đến tâm lý chung của nhiều người trẻ, những gen Z (sinh từ 1997 - 2012) đang bước vào thị trường lao động với tư duy khác biệt.

Thể hiện cá tính

Lá đơn có nội dung: "Chào sếp, em là một gen Z điển hình. Sếp làm khó em thì em nghỉ việc! Xin lỗi sếp nhưng em không có nghĩa vụ phải làm sếp vừa lòng. Sếp cười em trẻ tuổi ngông cuồng. Em thì cười sếp làm việc... Thế nên, chào thân ái!".

Ngay sau khi xuất hiện, lá đơn nhanh chóng trở thành tâm điểm bàn luận sôi nổi trên mạng xã hội, thu hút hàng chục ngàn lượt chia sẻ và bình luận. Nhiều người tỏ ra thích thú trước lối diễn đạt hóm hỉnh, thẳng thắn và có phần "táo bạo" của người viết, xem đây là sự phản ứng của thế hệ gen Z, dám nói thẳng, nói thật và thể hiện cá tính. 

Không ít người còn bày tỏ sự đồng cảm, bởi họ thấy bóng dáng chính mình trong cảm giác mệt mỏi, chán nản giữa guồng quay công việc, khi đam mê dần bị thay thế bằng áp lực. Nhưng cũng có không ít ý kiến phản đối, cho rằng việc bộc lộ cảm xúc trong lá đơn thiếu chuyên nghiệp, thể hiện thái độ làm việc hời hợt và thiếu tôn trọng tổ chức.

Sự việc tưởng chừng chỉ mang tính giải trí lại vô tình mở ra một cuộc tranh luận sâu sắc. Nhiều chuyên gia cho rằng liệu văn hóa công sở có chuyển dần theo đề cao giá trị cá nhân, cảm xúc và sự cân bằng "công - tư" hơn là danh tiếng hay địa vị?

Bà Trịnh Huyền Trang, Giám đốc Nhân sự khách sạn Pullman Vũng Tàu, cho rằng gen Z đang mang đến làn gió mới cho văn hóa công sở. Sinh ra và trưởng thành trong thời đại số, họ không còn xem danh tiếng hay chức vụ là thước đo thành công, mà đặt lên hàng đầu sự tự do, linh hoạt và ý nghĩa của công việc. Theo bà Trang, thế hệ này không ngại bày tỏ quan điểm, thích môi trường làm việc "phẳng", nơi mọi người được lắng nghe, tôn trọng và có cơ hội đóng góp bình đẳng.

Bên cạnh đó, họ rất chú trọng sức khỏe tinh thần và cân bằng đời sống cá nhân và sự nghiệp, xem đó là yếu tố cốt lõi giúp duy trì hiệu suất và sáng tạo lâu dài. "Khác với thế hệ trước, gen Z mong muốn được trao quyền, ghi nhận và có cơ hội học hỏi liên tục. Khi cảm thấy công việc không còn phù hợp hoặc môi trường thiếu công bằng, họ sẵn sàng rời đi thay vì chịu đựng để thăng tiến" - bà Trang đánh giá.

Kết quả khảo sát mới nhất của Công ty CP Anphabe càng củng cố nhận định này. Có đến 72% gen Z Việt Nam cho biết "cân bằng giữa công việc và cuộc sống" là ưu tiên hàng đầu, vượt xa yếu tố "ổn định lâu dài" vốn từng được các thế hệ trước đề cao.

Dung hòa khác biệt

Theo ông Nguyễn Lê Vĩnh Lynh, Giám đốc Chi nhánh Công ty CP Ngắm cảnh Việt Nam tại TP HCM, lực lượng lao động gen Z đang thúc đẩy quá trình "lột xác" trong văn hóa làm việc tại nhiều doanh nghiệp (DN).

Nếu trước đây, mô hình công sở vận hành theo trật tự "cấp trên - cấp dưới", thì nay đang dần chuyển sang tinh thần "đồng đội - cộng sự", đề cao sự bình đẳng, đối thoại và hợp tác trong công việc. Thay vì "làm hết việc" để chứng minh sự tận tụy, gen Z hướng đến "làm hiệu quả", xem trọng kết quả và giá trị tạo ra. Họ muốn được làm việc chủ động, có mục tiêu rõ ràng, đồng thời mong đợi môi trường tạo điều kiện để phát huy năng lực cá nhân.

Ông Lynh cho rằng vai trò của người lãnh đạo cũng đang thay đổi mạnh mẽ, từ "chỉ đạo" sang "truyền cảm hứng". Người dẫn dắt ngày nay không chỉ ra lệnh, mà cần biết lắng nghe, phản hồi và đồng hành với nhân viên. "Thế hệ trẻ hiện nay đề cao các đãi ngộ tinh thần trong môi trường làm việc cởi mở, tích cực, nơi giá trị cá nhân được tôn trọng. Chính những yếu tố này mới giúp họ gắn bó và cống hiến lâu dài" - ông Lynh nói.

Đồng quan điểm, ông Phạm Phú Lâm, Tổng Giám đốc Công ty CP Netalink, cho rằng trước sự gia nhập ngày càng đông của gen Z, nhiều DN đã chủ động thay đổi để thích ứng. Các chính sách nhân sự, phương thức đào tạo và cách giao tiếp nội bộ được điều chỉnh linh hoạt hơn để đáp ứng nhu cầu và kỳ vọng của thế hệ này. 

DN không còn bó buộc trong khung giờ làm việc cố định, mà linh hoạt thời gian, áp dụng mô hình làm việc kết hợp và đa dạng văn hóa. Ngoài ra, nhiều DN cũng chú trọng lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng, giúp nhân viên trẻ nhìn thấy cơ hội thăng tiến và gắn bó lâu dài với tổ chức.

Ở góc nhìn xã hội, ông Lâm nhận định sự khác biệt trong tư duy và hành xử khiến thế hệ trẻ đôi khi bị đánh giá chưa công bằng. Không ít lãnh đạo hoặc đồng nghiệp thuộc thế hệ trước vẫn cho rằng họ "nhảy việc nhanh", "thiếu kiên nhẫn" hoặc "quá thẳng thắn".

Đó không phải là điểm yếu mà là biểu hiện của sự tự tin và trưởng thành sớm, cho thấy họ nhận thức rõ giá trị bản thân và mong muốn được làm việc trong môi trường phù hợp với năng lực và mục tiêu của mình. "Chính điều này đặt ra yêu cầu mới cho DN là cần dung hòa khác biệt, tạo sự kết nối giữa các thế hệ, nơi mọi người có thể thấu hiểu, học hỏi và cùng phát triển" - ông Lâm nhấn mạnh.