Gỡ vướng tuyển dụng khu vực công

Bộ Nội vụ vừa cho biết sẽ tiến hành tổng rà soát toàn bộ quy định liên quan việc tuyển dụng và vị trí việc làm trong khu vực công. Đây là động thái được đánh giá cần thiết khi nhiều bất cập đã được chỉ ra, nhất là trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động với nhiều yêu cầu mới về quản trị nhân lực.

Cần người nhưng khó tuyển

Trong hệ thống cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập, việc xây dựng vị trí việc làm được kỳ vọng là "chìa khóa" để tinh gọn bộ máy, cơ cấu lại đội ngũ, tuyển dụng đúng người - đúng việc. Dù vậy, nhiều địa phương, đơn vị phản ánh việc này đôi khi còn hình thức, thiếu cập nhật, chưa bám sát nhu cầu thực tế. Không ít nơi vẫn xây dựng danh mục vị trí việc làm theo hướng "an toàn", duy trì biên chế cũ hoặc phân chia quá chi tiết khiến việc bố trí, tuyển dụng gặp khó khăn.

Một số địa phương cho biết việc duyệt vị trí việc làm và chỉ tiêu biên chế còn mất nhiều thời gian, gây ách tắc trong tuyển dụng, nhất là ở lĩnh vực giáo dục và y tế - vốn thường biến động về nhu cầu nhân sự. Chẳng hạn với ngành y tế, nhiều bệnh viện hạng I, II thiếu bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên nhưng hồ sơ xin bổ sung vị trí việc làm kéo dài, ảnh hưởng đến việc cung cấp dịch vụ, tăng áp lực lên đội ngũ hiện hữu.

Trong khi đó, nhiều bạn trẻ phản ánh "cửa" vào khu vực công vẫn hẹp. Đỗ Ngọc Ánh, cựu sinh viên luật, cho biết đã nộp hồ sơ thi tuyển công chức nghiệp vụ kiểm sát tại một tỉnh miền Trung. Cô nhận xét các quy định thi tuyển, xét tuyển còn chung chung, thiếu cơ chế để thu hút người giỏi. "Tôi đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn nhưng vẫn thấy thiếu tự tin vì thủ tục phức tạp và khó đoán" - cô bày tỏ.

Theo phản ánh của một số đơn vị sự nghiệp công lập, nhiều ứng viên có năng lực nhưng không trúng tuyển, thậm chí không đủ điều kiện nộp hồ sơ vì trình độ, kinh nghiệm "không khớp vị trí" theo danh mục được phê duyệt, trong khi các đơn vị này lại rất cần.

TS Nguyễn Thụy Vũ, Viện trưởng Viện Đào tạo và Nâng cao TP HCM, cho rằng việc phụ thuộc quá nhiều vào danh mục vị trí việc làm khiến quy trình tuyển dụng trở nên cứng nhắc, thiếu linh hoạt. "Trong khi thị trường lao động ngoài nhà nước thay đổi rất nhanh thì khu vực công lại bị ràng buộc bởi những khung mô tả công việc lỗi thời. Điều này cản trở khả năng thu hút nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ, dữ liệu, kinh tế số" - TS Vũ nhấn mạnh.

Luật sư Nguyễn Minh Tâm, Đoàn Luật sư TP HCM, nhận định một số quy định hiện hành chưa làm rõ khung năng lực vị trí công việc, dẫn đến mỗi nơi hiểu mỗi kiểu. Đơn vị sự nghiệp công lập cần tuyển người làm công nghệ lại chỉ có vị trí "chuyên viên tổng hợp"; nơi cần làm truyền thông lại không có vị trí tương ứng trong danh mục. Cách tiếp cận này không còn phù hợp trong bối cảnh quản trị công hiện đại.

Luật sư Tâm đánh giá: "Tình trạng "có vị trí nhưng không tuyển được, có nhu cầu nhưng không có vị trí" phản ánh lỗ hổng của hệ thống pháp lý và tư duy quản lý nhân sự công. Do đó, cần rà soát toàn diện các quy định liên quan, thay vì chỉ sửa đổi một vài khâu".

Tạo bước đột phá

Những bất cập vừa nêu đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải rà soát toàn bộ cơ chế về vị trí việc làm để gỡ vướng trong việc tuyển dụng, giúp hệ thống công vụ vận hành hiệu quả, sát thực tế và có sức cạnh tranh.

Theo TS Nguyễn Thụy Vũ, quyết định tổng rà soát toàn bộ quy định liên quan việc tuyển dụng và vị trí việc làm trong khu vực công của Bộ Nội vụ là đúng thời điểm. Trong đó, cần thay đổi tư duy từ quản lý theo ngạch, bậc sang quản lý dựa trên năng lực và hiệu quả công việc. "Nếu chỉ điều chỉnh thủ tục mà không thay đổi tư duy, khu vực công vẫn khó thu hút nhân lực chất lượng cao" - TS Vũ nhìn nhận.

Nhiều ý kiến cho rằng danh mục vị trí việc làm cần được xây dựng theo nguyên tắc khoa học, dựa trên khối lượng công việc, chức năng thực tế và định hướng phát triển của cơ quan, đơn vị. Bên cạnh đó, cần phải linh hoạt cập nhật thường xuyên, nhất là với các lĩnh vực biến động nhu cầu nhân lực nhanh như y tế, giáo dục, công nghệ thông tin... Vị trí việc làm cần gắn với khung năng lực rõ ràng: mô tả công việc, tiêu chuẩn chuyên môn, kỹ năng; phương thức đánh giá minh bạch, bảo đảm tuyển dụng đúng người - đúng việc, trả lương theo hiệu quả thực tế.

TS Trương Quốc Việt, chuyên gia hành chính công, góp ý cơ chế tuyển dụng cần mở rộng để cạnh tranh, kể cả với ứng viên từ khu vực tư nhân. "Một số vị trí đòi hỏi chuyên môn cao nên cần áp dụng hợp đồng theo năng lực, trả lương theo chất lượng công việc, thay vì dựa hoàn toàn vào ngạch - bậc truyền thống" - ông nhìn nhận.

Theo TS Việt, công nghệ số đang là công cụ quan trọng để quản lý vị trí việc làm và tuyển dụng. Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia cần số hóa, liên thông giữa các bộ, ngành, địa phương, giúp duyệt hồ sơ nhanh chóng, minh bạch, hạn chế tình trạng "mỗi nơi một kiểu". Việc rà soát phải đi kèm trách nhiệm giải trình của người đứng đầu cơ quan, đơn vị để bảo đảm bộ máy tinh gọn, hiệu quả.

Động thái của Bộ Nội vụ được kỳ vọng tạo bước đột phá trong cải cách công vụ, mở ra cơ hội cho nhiều ứng viên, nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.