Lời giải cho lao động hồi hương

Sáng 19-3, Báo Người Lao Động tổ chức talkshow với chủ đề "Hướng ra nào cho lao động hồi hương?". Các khách mời gồm: TS Nguyễn Thụy Vũ - Viện trưởng Viện Đào tạo và Nâng cao TP HCM, TS Đặng Chính Thắng - cố vấn cao cấp LacoGroup và chị Ngô Thị Út Luân - Tổng Giám đốc Công ty CP K-Beauty Worldwide Việt Nam, đã có những chia sẻ tâm huyết, những đề xuất khả thi nhằm giúp người lao động (NLĐ) tự tin hòa nhập vào thị trường lao động trong nước.

Nhiều rào cản

Trong những năm gần đây, xuất khẩu lao động đã giúp hàng trăm ngàn người Việt Nam có cơ hội làm việc tại các thị trường quốc tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)… Mỗi năm, có khoảng 150.000 người ra nước ngoài làm việc, đồng nghĩa với việc hàng chục ngàn lao động trở về nước khi hết hạn hợp đồng. Tuy nhiên, không phải ai cũng dễ dàng tìm được việc làm phù hợp khi hồi hương.

TS Đặng Chính Thắng đánh giá dù đã tích lũy kinh nghiệm và kỹ năng làm việc ở nước ngoài, song nhiều lao động hồi hương vẫn gặp nhiều rào cản khi tìm kiếm việc làm trong nước như chênh lệch kỹ năng, nhu cầu tuyển dụng... Lao động từng làm việc trong các ngành công nghiệp tiên tiến như cơ khí, tự động hóa, nông nghiệp công nghệ cao… khi trở về, chưa có nhiều doanh nghiệp (DN) đáp ứng được yêu cầu này. 

Bằng cấp và chứng chỉ cũng là rào cản khi nhiều lao động có tay nghề lại thiếu chứng chỉ được công nhận tại Việt Nam, khiến họ gặp khó khăn khi ứng tuyển vào các vị trí tương đương.

Trong khi đó, chế độ đãi ngộ chưa hấp dẫn. Cụ thể, thu nhập ở Việt Nam thường thấp hơn so với mức lương mà họ từng nhận được ở nước ngoài, khiến NLĐ cân nhắc trong việc quay lại làm việc trong nước. "Điều tôi thấy rõ nhất đó là thiếu kênh kết nối việc làm. Hiện nay, chưa có hệ thống dữ liệu tập trung hỗ trợ lao động hồi hương tiếp cận thông tin việc làm hoặc kết nối với DN phù hợp" - TS Đặng Chính Thắng nói.

Theo TS Nguyễn Thụy Vũ, một bộ phận lao động hồi hương không tìm được việc làm phù hợp đã chọn con đường khởi nghiệp. Nhưng không phải ai cũng thành công. Nhiều người thiếu kinh nghiệm quản lý, chưa quen với thị trường trong nước, hoặc gặp khó khăn về vốn, dẫn đến thất bại sau một thời gian kinh doanh.

Đồng quan điểm, chị Ngô Thị Út Luân - người từng có 12 năm lao động tại Hàn Quốc về nước khởi nghiệp - cho rằng lao động hồi hương vội vã khởi nghiệp thường thiếu kinh nghiệm quản lý và định hướng kinh doanh bài bản. Họ cũng gặp khó trong việc áp dụng kinh nghiệm nước ngoài vào thị trường Việt Nam, trong khi thiếu mạng lưới quan hệ, rào cản tiếp cận vốn và thiếu chính sách hỗ trợ.

"Sau nhiều năm làm việc ở nước ngoài, lao động hồi hương thường mất nhiều mối quan hệ trong nước nên khó khăn trong việc tìm kiếm đối tác, khách hàng hoặc nguồn vốn. Ngoài ra, họ cũng thiếu kết nối trong ngành để nhận được sự hỗ trợ và chia sẻ kinh nghiệm từ những doanh nhân đã thành công" - chị Út Luân đánh giá.

Cần chính sách hỗ trợ

Đánh giá cao chất lượng đội ngũ lao động hồi hương, TS Nguyễn Thụy Vũ cho rằng Chính phủ cần có chiến lược để tận dụng nguồn lực quan trọng này cho các hoạt động kinh tế đang phát triển như hiện nay. "Để giải quyết bài toán việc làm cho lao động hồi hương, cần có sự phối hợp giữa Chính phủ, DN và các tổ chức liên quan nhằm tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện" - TS Nguyễn Thụy Vũ nhấn mạnh.

Trong khi đó, TS Đặng Chính Thắng đặc biệt quan tâm với ý tưởng xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về lao động hồi hương. Việc tạo lập hệ thống dữ liệu tập trung sẽ giúp DN dễ dàng tiếp cận nguồn nhân lực có kinh nghiệm làm việc ở nước ngoài. Hệ thống này cần cập nhật thông tin về tay nghề, kinh nghiệm làm việc, trình độ ngoại ngữ và mong muốn nghề nghiệp của NLĐ hồi hương. 

"Theo tôi, bên cạnh đẩy mạnh phát triển các nền tảng trực tuyến cung cấp thông tin tuyển dụng, công tác hướng nghiệp và đào tạo thêm kỹ năng cho NLĐ hồi hương cũng nên được chú trọng, bởi hiện nay các kỹ năng mới đang xuất hiện rất nhiều" - TS Đặng Chính Thắng nói.

Với kinh nghiệm khi tư vấn cho các tập đoàn, DN lớn, TS Đặng Chính Thắng cho biết cung - cầu lao động vẫn vênh khi các DN có nhu cầu tuyển dụng lại khó tiếp cận người cần việc làm, trong khi ứng viên lại không biết DN nào đang tuyển dụng. Vì vậy, phải có kênh chính thống kết nối để NLĐ và DN gặp nhau thường xuyên.

Ngoài ra, cần có chính sách ưu đãi cho DN tuyển dụng lao động hồi hương. Nhà nước có thể áp dụng một số chính sách hỗ trợ, như miễn/giảm thuế thu nhập DN, hỗ trợ đào tạo - nâng cao kỹ năng cho lao động trở về, khuyến khích các DN đầu tư nước ngoài tuyển dụng lao động có kinh nghiệm quốc tế...

Theo TS Nguyễn Thụy Vũ, phải có các chương trình đào tạo thêm về kỹ năng quản lý, lập kế hoạch kinh doanh cho những ai muốn khởi nghiệp. Chuyển đổi nghề nghiệp với thời gian đào tạo ngắn, giúp NLĐ có thể tham gia vào các ngành nghề đang có nhu cầu cao tại thị trường lao động trong nước. Hiện nước ta có nhiều chương trình hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp. Vì vậy, NLĐ hồi hương cũng có nhiều địa chỉ để học hỏi kinh nghiệm và làm quen với các mô hình.

Đánh giá cao xu hướng khởi nghiệp của nhiều lao động hồi hương, chị Út Luân cho biết gần đây, các hội nhóm về cộng đồng khởi nghiệp của lao động về nước đang hoạt động tích cực. Đây chính là nơi chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ nhau trong quá trình khởi nghiệp.

Học tập mô hình hay

TS Nguyễn Thụy Vũ cho rằng Việt Nam có thể học hỏi từ các quốc gia khác để xây dựng mô hình hỗ trợ lao động hồi hương hiệu quả hơn. Chẳng hạn ở Hàn Quốc, họ có các trung tâm hỗ trợ lao động hồi hương trên khắp cả nước, cung cấp thông tin việc làm, đào tạo nghề và tư vấn khởi nghiệp.

TS Đặng Chính Thắng cũng chia sẻ một số mô hình các nước phát triển mà Việt Nam có thể học hỏi, áp dụng không chỉ cho lao động hồi hương mà còn có thể áp dụng cho lực lượng lao động hiện có. Ví dụ, chương trình đào tạo và chứng nhận kỹ năng của CHLB Đức. Theo đó, Đức phát triển hệ thống đào tạo nghề kép giúp NLĐ nâng cao kỹ năng và được cấp chứng chỉ nghề nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi khi tìm việc. 

Tại Nhật Bản, chính phủ tạo một hệ thống kết nối việc làm trực tuyến, hỗ trợ lao động trong và ngoài nước 24/7. Các nền tảng này được quản lý bởi Bộ Y tế - Lao động và Phúc lợi Nhật Bản. Còn Chính phủ Singapore thì có chính sách ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính và các gói hỗ trợ thuế cho DN tuyển dụng lao động có tay nghề.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để biến lao động hồi hương thành nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, để làm được điều này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, DN và các tổ chức liên quan nhằm xây dựng các chính sách hỗ trợ toàn diện. 

"Đặc biệt, cần đẩy mạnh tuyên truyền để DN nhận thức rõ giá trị của lao động hồi hương, đồng thời thúc đẩy chính sách ưu đãi cho tổ chức tư vấn khởi nghiệp hỗ trợ tuyển dụng. Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và giáo dục gắn với thực tiễn sẽ giúp thu hút, giữ chân nhân tài, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế" - TS Nguyễn Thụy Vũ bày tỏ.